Het Numismatisch Museum in Athene

Dit museum wordt jammer genoeg meestal overgeslagen bij een bezoek aan Athene. Uiteraard zijn de Acropolis en het Nationaal Museum de hoogtepunten, maar dit intieme museum dat ondergebracht is in de voormalige residentie van Heinrich Schliemann (ja, de man die Troje op de kaart zette) is een juweeltje op zich!

Hier ligt de meest complete verzameling Griekse munten te pronken en niet alleen met munten afkomstig uit Schliemann’s privé collectie maar ook van verschillende andere privé verzamelingen en een eigen uitgebreide verzameling. De privé collecties werden als een geheel behouden en zijn ook zo uitgestald, maar in andere kamers zijn de munten bij voorbeeld chronologisch uitgestald, of samengebracht per stad (iedere stad had zo zijn eigen symbool), dan weer met de afbeeldingen van heersers uit de hellenistische wereld of met afbeeldingen van bijzondere gebouwen zoals de vuurtoren van Alexandrië of de tempels van Epidaurus of Selge.

Mijn belangstelling gaat natuurlijk uit naar de uitgebreide sortering munten van Philippus II en Alexander de Grote (in koper, zilver en goud), maar ook die van zijn opvolgers in Egypte, Bactrië en Thracië krijgen al mijn aandacht.

Mijn hoogtepunten zijn te bekijken in deze album, Numismatic Museum (klikken).

Kies eens voor het Archeologisch Museum van Firenze, Italië

Wie naar Firenze vertrekt, bezoekt steevast het Museum van de Uffizi, maar nu ben ik eindelijk eens naar het Archeologisch Museum geweest – een juweeltje op zich.

Het overgrote deel van de voorwerpen stamt uit de privécollecties van de Medici en dus is de herkomst dikwijls duister of niet meer te achterhalen, maar dat neemt niet weg dat dit zeker de moeite van het bewonderen waard is. De Medici hadden niet alleen geld maar ook smaak.

De Egyptische verzameling is de grootste, niet meteen mijn ding maar het zijn inderdaad allemaal wel bijzondere stukken, zoals bij voorbeeld de vele grafsteles waar de originele kleuren nog op te zien zijn en dateren uit het 2^de-3^de millennium v.C. en een Egyptisch wagen die voor de jacht gebruikt werd en gedateerd wordt tussen 1550 en 1291 v.C.

Maar er staat ook een zeer kleurrijke aarden sarcofaag uit Magna Graecia (Zuid-Italië) met taferelen die zo zijn gekopieerd van het beroemde Mausoleum in Halicarnassos. Verder nog aarden en zilveren vazen, kannen en amforen al dan niet geïmporteerd uit Griekenland, en ook schalen, kommen en andere gebruiksvoorwerpen afkomstig uit Etruskische graven (7^de-6^de eeuw v.C.) waar de grote gouden fibulae de echte blikvangers zijn.

Bijzonder boeiend vind ik dan de uitgebreide verzameling kleine bronzen beeldjes uit de periode tussen de 4^de eeuw v.C. en de 1^ste eeuw n.C. Zo staat hier een Zeus, kopie van een origineel werk van Phidias of Miro, een Romeinse kopie van Tyche uit Antiochië, een niet erg lijkende buste van Alexander en eentje van een van zijn opvolgers, een beeldje dat makkelijk verward kan worden met dat van Alexander in het Museum van Napels maar wel Etruskisch is en uit de 4de eeuw v.C. dateert, een uiterst sierlijke Minerva van Etruskische makelij, en tenslotte een verzameling munten waartussen ik natuurlijk die van Alexander en Ptolemeus uitpik.

Veel volk loopt hier niet rond in dit voormalige klooster, maar juist daarom is het heerlijk genieten!

[Klik hier om alle foto's van het Archeologisch Museum te bekijken]

Uitgelicht: de bijenkorf

Het best bewaarde geheim op het vliegveld van Athene is het kleine museum net boven de vertrekhal. Hier zijn voorwerpen bijeen gebracht die bij de aanleg van het nieuwe vliegveld te voorschijn zijn gekomen. We zien hier vazen, kommen, schalen, kralen, gewichten van weefgetouwen, decoratieve dakpannen maar ook ruwe inscripties over landeigendom, t.t.z. voorwerpen die door de gewone burgers, de landelijke bevolking rond Athene sinds de oudheid gebruikt werden.

Hier ligt dan ook het meest opvallende stuk, een aarden bijenkorf inclusief het bijbehorende deksel. Dergelijke bijenkorven werden naar het schijnt al tijdens de Bronstijd in Griekenland gemaakt en het model is blijkbaar de eeuwen door amper veranderd. Deze hier dateert uit de 4^de eeuw v.C. maar zulke stukken werden tot ver in onze 20ste eeuw ook nog gemaakt en gebruikt.

Toch wel bijzonder zo een bijenkorf die 4.000 jaar bestaat.

[Klik hier voor alle foto's van het airport museum]

Het Nationaal Museum van Iran in Teheran

Dit museum herbergt een zeer uitgebreide collectie voorwerpen, uiteenlopend van het paleolithische en prehistorische tijdperk tot het Achaemeniden- en Sassanidenrijk, gevolgd door de Islamitische overheersing en alle latere beschavingen. Het is een hele hap, die geschiedenis van Iran, het oude Perzië en ik ben niet overtuigd dat een bezoek aan dit museum hier veel duidelijkheid in brengt. Het is eerder een “proeven” van de verschillende tijdperken, die je mentaal dan ergens hoopt te kunnen plaatsen.

Het blijft een open vraag of je een museum als dit aan het begin of aan het einde van de (rond)reis moet bezoeken. Ik zou zeggen beide, maar dat is natuurlijk niet haalbaar, zeker als men zoals hier een tijdspanne van duizenden jaren beslaat.

Zelf heb ik me in mijn voorbereidingen beperkt tot de periode lopende van Cyrus de Grote in de 6^de eeuw v.C. tot het einde van het Sassanidenrijk in de 7^de eeuw n.C. – t.t.z. de opkomst van de Islam. Dat is al meer dan duizend jaar, en ik ben heel blij dat ik toch een aantal stukken zo een plaats kan geven. Die behoren voornamelijk tot het paleizencomplex van Persepolis. Zo vindt men hier bij voorbeeld een kapiteel in de vorm van een hoofd dat op elk van de vier zuilen van het Tripylon prijkte, en het trappenhuis met versierde zijwanden uit hetzelfde gebouw. Verder nog het zo genaamde Audiëntie reliëf dat middenin de noordelijke trappenwand van de Apadana stond en later, waarschijnlijk door Xerxes, verhuisd werd naar de Schattenkamer, en nu dus hier een onderkomen gevonden heeft. Dit is wel het pronkstuk van de hele tentoonstelling volgens mij, misschien ook omdat het zo een bekend tafereel voorstelt waarbij de koning zijn Chiliarch (bevelhebber) ontvangt die hem zoals gebruikelijk groet met een kushand.

Ook interessant is het basalten beeld van Koning Darius I uit Egypte met inscripties in het Oud-Perzisch, Elamitisch en Babylonisch aan de ene kant en in Egyptische hiëroglyfen aan de andere. Waarschijnlijk werd het tijdens het bewind van Xerxes naar Susa overgebracht.

Een ander opvallend stuk is het bijna twee meter grote bronzen beeld van een Parthische edelman, dat gedateerd wordt tussen 200 voor en 200 na Christus – een ruime marge. Dit bijzondere beeld was ook te zien op de tentoonstelling over Alexander de Grote in Mannheim, het voelde dus echt als een wederzien! Een leuk detail is dat dit beeld door niemand minder dan Aurel Stein gevonden werd in 1930.

Handig zijn ook de verschillende kaarten, zoals die van het oude Perzische Rijk toen het kersvers aangezwollen was door de verovering van de Meden onder Cyrus de Grote of een plattegrond van het Koninklijk paleis van Susa.

Dit museum is zeker een uitstekende aanvulling voor wie naar Persepolis op zijn programma heeft staan.

[Klik hier alle foto's uit het museum van Teheran te bekijken]

Sicilië en de zee, een nieuwe tentoonstelling in het Allard Pierson Museum

Een spannend vooruitzicht, deze tentoonstelling over Sicilië en de Zee, Duik in het verleden – letterlijk en figuurlijk.

Centraal gaat het hier om de verschillende Romeinse en Carthageense scheepswrakken die recentelijk in de zee voor de kust van Sicilië gevonden zijn. Op zich is dat niet verwonderlijk want dit eiland ligt middenin de Middellandse Zee en was de eeuwen door een waar knooppunt van handel, cultuur en beschaving. Myceners en Feniciërs waren de meest bedreven zeevaarders in deze wateren, maar later natuurlijk ook het domein van de Romeinen.

Op deze tentoonstelling worden wrakken toegelicht en voorwerpen tentoongesteld die eeuwen op de zeebodem lagen, afkomstig uit zes verschillende scheepswrakken. Het meest opwindende vind ik zelf altijd de vele bronzen voorwerpen, altijd zeldzaam omdat brons grif omgegoten werd voor het maken van kanonnen en kogels. Maar in de diepte van de zee kunnen we ook bronzen beelden en andere voorwerpen ontdekken die daar eeuwenlang beschut lagen tegen plundering.

Aansluitend wordt aan de hand van foto’s het actuele menselijke probleem belicht “Aankomst op Lampedusa” dat geen verdere uitleg nodig heeft.

De tentoonstelling loopt van 9 oktober 2015 tot en met 17 april 2016. 

[Klik hier om alle foto's van de tentoonstelling te zien]

Apollonia aan de Via Egnatia (Albanië) heeft zowaar een eigen museum!

Apollonia zelf is al verrassend genoeg met een indrukwekkende zuileningang tot de Bouleuterion en een goed gerestaureerd theatertje, allemaal uit de Romeinse tijd, maar ik verwachtte hier geen eigen museum. Het is eigenlijk heel charmant ondergebracht in het 14^de-eeuwse klooster dat bij de aanpalende kerk van de heilige Maria hoort, op zich trouwens ook een bezoek waard.

Onder het alziend oog van Christus Pantocrator in de koepel de kerk, hebben een heel aantal antieke fragmenten een plaatsje gevonden. Zo zien we bv. Korinthische kapitelen die ondersteboven op de grond staan en als voetstuk dienen voor een of ander religieus voorwerp of gewoon voor een bosje bloemen waar een kleurig kleedje onder ligt. Aan de ingang vinden we een marmeren rand van een waterput met duidelijke groeven van de touwen waaraan de zware emmers opgehaald werden, of een paar kleine sarcofagen die tot minituintjes bevorderd zijn. In de muren van de kerk, het klooster en andere bijgebouwen zijn overal spolia te zien, ttz recuperatiemateriaal uit vroegere tijden, hier dus uit de oudheid.

De portiek op de eerste verdieping die ons naar het museum zelf leidt biedt dan weer onderdak aan steles en kleine altaren, waarschijnlijk net niet mooi genoeg om binnen een plaatsje te verdienen.

Aangezien de resten van Apollonia overheersend Romeins zijn, verwacht ik dit ook in het museum te vinden, maar niets is minder waar. De kunstvoorwerpen gaan terug tot de vroege Bronstijd, gevolgd door Griekse vazen, kommen en schalen in stijl en herkomst teruggaand tot de 5^de eeuw v.C., maar er staan ook flessen en potjes die in Apollonia zelf gemaakt zijn met tussendoor Italische import.

Uiteraard is de Hellenistische periode goed vertegenwoordigd met een keur aan marmeren steles, reliëfs, bustes en beelden, maar de grote blikvanger vind ik het gave schild. Eerst denk ik dat het Macedonisch is, maar volgens de uitleg is dit echt Illyrisch uit de 4^de eeuw v.C., al zijn dezelfde motieven en versieringen gebruikt met in het midden een Gorgo die haar tong uitsteekt op de archaïsche manier en ons met fonkelende ogen aanstaart! Het staat overigens heel broederlijk naast een Macedonische helm uit 314-312 v.C. Mijn dag kan niet meer stuk! Wat een ontdekking!

[Klik hier voor foto’s van Apollonia – het museum staat aan het einde]

Tijd voor een nieuw bezoek aan het Archeologisch Museum van Antalya

Een museumbezoek is en blijft interessant, zeker in dat van bij voorbeeld Antalya waar de collectie constant blijft groeien.

Heel onlangs werd in het Archeologisch Museum een nieuwe Perge-zaal geopend waar 13 nieuwe en bijzondere standbeelden een plaats hebben gevonden. Deze verzameling is te danken aan de opgravingen die de afgelopen drie jaar in en rond de necropool van Perge werden uitgevoerd.

Het gaat hier voornamelijk om goden en godinnen:

- een twee meter hoge maangodin Celene

- een sterke en knappe Helios, zonnegod net als Apollo

- een twee meter grote Nemesis in een doorschijnend gewaad

- Tyche, de Latijnse Fortuna

- Asclepios, god van dokters die een blad vol medicijnen vasthoudt

- een gebroken en weer samengestelde Aphrodite, de godin van de liefde en de schoonheid

- een fijn uitgevoerde Athenea, godin van de vrede en wijsheid

Maar er werd ook een onthoofd beeld van een geklede vrouw gevonden, dat van een onthoofde man met zwaard, en dat van een priester met een horen des overvloeds in zijn hand.

Verder een prachtig paard, 1,3 meter hoog met perfect uitgewerkte anatomische details. In het naburige Nymphaion werd bovendien een compleet beeld van Keizer Caracalla gevonden, bijna 2,20 meter groot en het enige volledig beeld van hem totnogtoe.

Ze hebben er daar in Turkije geen gras over laten groeien en de beelden meteen overgebracht naar het naburige museum in Antalya waar ze zelfs een eigen zaal toegewezen kregen. Alle foto’s zijn afkomstig uit de Hurriyet Daily News waar trouwens ook een recente opname van Perge in staat waaruit duidelijk te zien is dat er behoorlijk geruimd is. 

Deze foto is genomen van op het pad dat van de stad naar de Acropolis leidt, altijd een beetje moeilijk te volgen maar nu voorzien van duidelijke treden blijkbaar. Hoogtijd om weer eens terug te gaan, zowel naar Perge als naar het Museum van Antalya!

Byzantijnse mozaïeken in Istanbul

Hoe vreemd het ook mag klinken, Istanbul heeft geen museum gewijd aan Byzantijnse kunst, maar daar tegenover vinden we wel twee kerken uit die tijd die bewaard gebleven zijn en waar de mozaïeken en de fresco’ s nog op hun oorspronkelijke plaats te bewonderen zijn.

De best bekende kerk is de Chora-Kerk waarvan de binnenmuren letterlijk bedekt zijn met mozaïeken en fresco’s uit het begin van de 14^de eeuw. Meteen bij het betreden van de voorhal zien we de mozaïek waar Theodorus Metochites “zijn” kerk aan Christus schenkt afgebeeld, zoals alle mozaïeken hier, op een gouden ondergrond. Deze voorhal heeft twee koepels: de een met Christus als centrale figuur omringd door twee rijen voorvaderen van Adam tot Jacob en diens zonen, de andere met Maria en kind omringd door de koningen van het huis van David en minder prominente voorvaderen. Op de muren rondom worden verschillende Bijbelse momenten uitgebeeld uit het leven van Maria, de jeugd van Christus (inclusief de Volkstelling en de Drie Wijzen) en de wonderen die Christus verricht heeft. Opvallend is het Deesis-mozaïek van Christus en Maria, geflankeerd door de apostelen Petrus en Paulus langs de koepelrand.

Via een halvemaanmozaïek van Christus in typisch Byzantijnse houding bereikt men het Paracclesion, dat waarschijnlijk vlak na de voltooiing van de mozaïeken beschilderd werd. Het kleurenpalet is meteen heel anders. Centraal staat hier Christus als overwinnaar van de dood die Adam en Eva uit hun graf optrekt. Satan is onder zijn voeten te zien, aan de poorten van de hel. In het koepelgewelf staan ook hier Maria en het kind centraal omgeven door het engelenrijk.

Niet al te ver hier vandaan ligt de Kerk van Pammakaristos, ook wel Fethiye Museum genoemd, die heel weinig bezocht wordt maar toch ook zeker de moeite waard is. Het hoofdgebouw is tegenwoordig een moskee, maar de mozaïeken uit de 14^de eeuw bevinden zich in het zijgebouw dat apart te bezichtigen is. Centraal is hier het Deesis-mozaïek boven het altaar waarin Christus op een gouden ondergrond staat afgebeeld. Aan weerszijden zijn de portretten van Maria en Johannes de Doper te zien, op hun beurt aanschouwd door vier aartsengelen. In de centrale koepel van de kerk is ook hier een Christus Pantocrator op gouden ondergrond uitgebeeld omringd door profeten uit het Oude Testament. Beeltenissen van verschillende andere heiligen zijn op de wanden en steunmuren terug te vinden. Klein maar fijn.

[Klikhier voor meer foto’s van beide kerken]

Het Museum van Skanderberg, de nationale held van Albanië, in Krujë

Nee, daar had ik ook nooit eerder van gehoord, maar Skanderberg heeft zich in de 15^de eeuw verzet tegen de Ottomaans-Turkse bezetting van zijn land en tegen de Islam die zijn landgenoten opgelegd kregen – vandaar dit heldendom.

Skanderberg heette eigenlijk George Kastrioti Skanderberg, afgeleid van het Turkse Iskender Bey wat zoveel betekent als Heer Alexander, en leefde van 1405 tot 1466. De heersende Sultan Murat II nam hem als jonge man mee als gijzelaar, en kwam zodoende in dienst van het Ottomaanse Rijk voor de volgende 20 jaar. In 1443 deserteerde hij samen met 300 Albanezen en veroverde hij de versterkte stad Krujë

waar hij de vlag met het wapen van zijn familie hees, de dubbele adelaar op een rode achtergrond (dezelfde vlag die het huidige Albanië voert). Een jaar later werd hij benoemd tot leider van de Albanese Liga en verdedigde hij de regio Albanië tegen de Ottomanen 25 jaar lang. Dank zij zijn militaire kennis kon hij de Ottomaanse expansie tegenhouden waardoor hij voor velen een voorbeeld is van Christelijke verzet tegen de Ottomaanse Moslims. Voor de Albanezen was en is hij de sleutelfiguur van de Nationale Albanese Renaissance.

Gewapend met deze informatie beland ik in het Etnografisch en Skanderberg Museum waar zo hoog over opgegeven wordt en binnen de muren van het Krujë fort ligt waar Skanderberg drie opeenvolgende Turkse belegeringen wist te weerstaan.

Meteen bij het binnenkomen wordt men geconfronteerd met een meer dan levensgroot beeld van Skanderberg omringd door zijn soldaten die ten aanval trekken. Hij ziet er uit als een Wodanfiguur met zijn zwierige snor en voortvarende houding. De hele zaal is gevuld met schilderijen, wapenuitrusting en andere voorwerpen die betrekking hebben op zijn leven en zijn militaire carrière. Begrijpelijk natuurlijk, maar ik heb nu eenmaal niet zoveel op met deze man – sorry.

Nee, ik verwonder mij daarentegen om ook hier een knappe buste van Koning Pyrrhus, een neef van Olympias, de moeder van Alexander de Grote te zien. Hij is vast voor of naast Skanderberg, een nationale held van het oude Illyrië. Uit die tijd dateert trouwens ook het schitterende schild, dat net als dat uit Apollonia heel erg Macedonisch aandoet, alleen is hier in het midden geen Gorgo maar een soort Macedonische ster aangebracht. Verder liggen er een aantal speer- en pijlpunten en zowaar een heuse Illyrische helm. In een andere vitrine vind ik dan weer een aantal munten: Macedonische geldstukken uit de 3^de-2^de eeuw v.C., Romeinse munten uit de 2^de-3^de eeuw n.C. uit Krujë, bronzen munten uit de 2^de eeuw v.C. gevonden in Apollonia en bronzen munten uit de 3^de eeuw v.C. afkomstig uit Shkodre. Tja, dat vind IK dan weer interessant!

Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat dit museum niet alleen een toeristische attractie is voor de Albanezen maar ook een bron van inspiratie.

Uitgelicht: het graf van Agios Athanasios in Thessaloniki

Een van de hoogtepunten in het Archeologisch Museum van Thessaloniki is het prachtig beschilderde Macedonische graf van Agios Athanasios. Hier zijn taferelen te zien van een symposium, een bijeenkomst die alleen aan mannen voorbehouden was, maar waar ook soldaten en ruiters in volle Macedonische uitrusting te zien zijn.

Het bijzondere is echter dat alle panelen digitaal bewerkt zijn en voor iedereen toegankelijk zijn op een touch-screen waar de taferelen op iets grotere schaal weergegeven worden. Dankzij een balk met schuifblad kan een deel van het fresco vergroot worden om het van dichtbij te bestuderen. Ook kan men met een vergrootglas van uitzonderlijk formaat verdere details letterlijk onder de loep nemen. Het toppunt van verfijning is verder bereikt als men een bepaalde omlijnde figuur of tafereel met de vinger aanraakt. Alle slijtage en veroudering wordt dan als bij toverslag bijgewerkt en ziet men het tafereel alsof het pas gisteren geschilderd is.

Het is een van de wonderen van de moderne techniek want we kunnen nu tot in details zien wat de genodigden droegen en aten bij het Symposium en hoe de kleding en uitrusting van de Macedonische soldaten er uit zag. Een schitterende prestatie die zeker niet gemist mag worden tijdens een bezoek aan het Archeologisch Museum van Thessaloniki.

Het eigenaardige museum van Tirana in Albanië

Het meest opvallende aan het Nationaal Historisch Museum van Tirana is de voorgevel, een uitbeelding van de geschiedenis van dit land die teruggaat tot de Illyriërs, de oorspronkelijk bewoners die eerst door Philippus en Alexander van Macedonië onderworpen werden en daarna door de Romeinen. Onze gids is helemaal weg van het tafereel op de façade, zelf vind ik het zoiets als communistisch propagandamateriaal. Ieder zijn meug natuurlijk.

Mij gaat het uiteraard om wat er binnen te zien is, voornamelijk uit de tijd van de Illyriërs, Macedoniërs en zelfs van de Romeinen. Wat er verder met dat land gebeurd is door de eeuwen heen is een heel ander verhaal natuurlijk. Het viel eerst onder het bewind van de Ottomanen, dan van de held Skanderberg die zijn land een eigen nationaliteit wilde geven (einde 15^de eeuw), gevolgd door het nationalistisch reveil in de 19^de eeuw dat bij het uitbreken van de WO1 onderdrukt werd door de invallende Oostenrijkers, Fransen en Italianen. Na WO1 was het land korte tijd onafhankelijk tot WO2 uitbrak en het de zijde van de partizanen koos die ook in Joegoslavië en Griekenland actief waren. Na de oorlog verging het Albanië niet beter en kwam het land onder het strenge communistische bewind van Enver Hoxha. Sinds diens dood in 1989 heeft Albanië het nog steeds moeilijk om zijn identiteit terug te vinden.

Dit is de geschiedenis van Albanië heel in het kort samengevat, maar dit is ook wat er in het Museum van Tirana terug te vinden is in de verschillende paviljoenen met als thema: de Oudheid, de Middeleeuwen, de Renaissance van Albanië, de Iconografie, de Cultuur van Albanië (o.a. folklore en literatuur), het Albanese Verzet tijdens WO2, de Communistische genocide en tenslotte een paviljoen gewijd aan Moeder Theresa wiens familie uit Albanië stamt. Dit zijn stuk voor stuk heel interessante periodes, maar ik beperk me zoals gezegd tot de oudheid.

Ik verbaas me hier vooral over het erfdeel van de vroege Illyriërs want ik had niet verwacht dat ze tastbare bewijzen achtergelaten hadden. Meteen al aan de ingang hangt een uitvergrote gesp van een ceintuur afkomstig uit een graf van Selca, valkbij het antieke Pelion. De gesp dateert uit ongeveer 230 v.C. en stelt een oorlogstafereel voor, een schitterend stuk trouwens. In een vitrine wat verderop staat dan een mal voor een Illyrisch schild tentoon, samen met een Illyrisch helm en een aantal speer- en pijlpunten – die allemaal ontzettend veel op hun Macedonische broertjes lijken.

Er liggen ook een aantal munten, de oudste teruggaand tot de 5^de eeuw v.C. die allemaal geslagen zijn ter ere van Illyrische koningen. Vreemd genoeg, vind ik zelf, staat hier een hoofd van Demosthenes uit de 1^ste eeuw n.C. dat in Apollonia gevonden is. Ook een beetje verloren ligt een stukje mozaïekvloer uit Dyrrhachium (huidige Dürres) waar de “schone van Dürres” op uitgebeeld is en gedateerd wordt op 350 v.C. Verder het hoofd van Artemis uit de 3^de eeuw v.C. en onvermijdelijk een heel aantal vazen en kommen. Natuurlijk is hier veel uit de Romeinse tijd te zien want zoals altijd komen de mooiste stukken uit de opgravingen naar de hoofdstad en in dit geval dus naar Tirana.

Bronzen beelden uit de hellenistische wereld in Firenze

Wie in Florence geweest is, heeft misschien het Palazzo Strozzi niet eens zien staan, maar momenteel is het een must om er speciaal naar binnen te gaan.

Van 14 maart tot en met 21 juni 2015 loopt hier namelijk een unieke tentoonstelling “Power and Pathos. Bronze Sculpture of the Hellenistic World” waar een groot aantal bronzen meesterwerken uit de Hellenistische tijd bij elkaar zijn gebracht. Grote musea hebben hiervoor hun beste stukken in bruikleen gegeven: het British Museum in Londen, het Metropolitan Museum of Art in New-York, het Nationaal Archeologisch Museum in Athene, het Louvre in Paris, het Kunsthistorisches Museum in Wenen, het Museum van het Vaticaan en verschillende andere Italiaanse musea.

Het is dus een eenmalige gelegenheid om zoveel goden, atleten, helden en andere figuren bij elkaar te zien, zeker als je bedenkt dat het grootste deel van de bronzen beelden de eeuwen niet overleefd hebben omdat het brons voor andere doeleinden hergebruikt werd.

Het is wel aan te raden om tickets online te kopen om zeker te zijn dat je niet voor een gesloten deur komt te staan.

Het goede nieuws is dat deze tentoonstelling ook naar het Getty Museum in Malibu, California gaat. Klik hier voor meer info.

Griekse definitie van schoonheid nu in Londen

Griekse beelden hebben net als Griekse tempels een perfectie bereikt die niet te evenaren is en die dus ook nooit verbeterd kon worden. Reeds de Romeinen waren er zo gek op dat ze hun beelden veelvuldig kopieerden, al dan niet met goede resultaten want perfectie is nu eenmaal niet voor herhaling vatbaar. Eigenlijk zou men over “Hellenistische” beelden moeten spreken, Griekse beelden die gemaakt werden na de tijd van Alexander de Grote toen de Griekse kennis en kunst tot diep in zijn rijk wisten door te dringen.

Heel bijzonder is het dus om een hele collectie van deze unieke beelden bij elkaar te zien, zoals dat nu het geval is in het British Museum in Londen. Tot 5 juli 2015 loopt daar een speciale tentoonstelling “Defining Beauty, the body in ancient Greek art”.

De bezoeker wordt hier niet alleen getrakteerd op schitterende kunstwerken maar krijgt ook een aantal beelden te zien zoals die er in hun oorspronkelijke kleurentooi hebben uitgezien. Tijdens de laatste decennia wordt hier steeds meer aandacht aan besteed en het is allang geen geheim meer dat de beelden (of de tempels) niet in puur wit marmer stonden te pronken. Aan de hand van de rondreizende Duitse collectiestukken wordt hier nu op interessante wijze getoond hoe dit allemaal in zijn werk ging.

Zeker de moeite van een bezoek waard natuurlijk en gelijk een gelegenheid om opnieuw kennis te maken met de rijke verzameling van het British Museum.

Nieuwe aanwinst vanuit Zeugma

Zeugma is zo maar weer in het nieuws nu dat men daar in de afgelopen maanden drie schitterende mozaïeken heeft blootgelegd in het Huis van de Muzen.

Het gaat hier om een vloermozaïek waarop de negen Muzen staan afgebeeld met in het midden een afbeelding van Calliope.

Op het tweede mozaïek staan Oceanus samen met Tethys afgebeeld, in een andere samenstelling dan het reeds bekende mozaïek dat in het Museum van Gaziantep staat te pronken. Het derde, waarvan geen foto beschikbaar is, stelt een jongeman voor. Na de nodige restauratie- en conservatiewerkzaamheden zullen deze stukken ook hun weg naar het Museum van Gaziantep vinden (lees mijn eerder verschenen artikel: Zeugma, Museum van Gaziantep).

Het is wel opmerkelijk dat de Turkse krant, Hurriyet Daily News, heel optimistisch vermeldt dat er van de 2 à 3.000 huizen die deze grensstad rijk was er “slechts” 25 helemaal onder water staan. The Greek Reporter die in Griekenland uitgegeven wordt spreekt daarentegen van 80% ondergelopen huizen, wat beter overeenstemt met wat ik eerder gehoord heb. De burgemeester van Gaziantep deelt het Turkse optimisme door te zeggen “I hope we will be able to unearth the whole civilization of Zeugma”. Tja, je kunt de mensen misschien wel overtuigen, wie weet?

[De foto’s zijn overgenomen uit The Greek Reporter, behalve het mozaïek van Oceanus en Tethys. Dit bewuste mozaïek is wat nu al in het museum te zien is. The Hurriyet Daily News toont wel de juiste foto]

Een nieuw archeologisch museum in Alexandrië?

Alexander zou zich in zijn graf omdraaien moest hij weten date er zo slordig omgegaan wordt met het rijke verleden van Alexandrië!

Natuurlijk kun je het Archeologische Museum van Alexandrië niet vergelijken met de ooit zo beroemde Bibliotheek en Museum waar alle wijzen uit de hele wereld bijeen kwamen, maar een museum is en blijft bijzonder voor zijn verzameling kunst en cultuur. Gezien de recente onrust in Egypte is er natuurlijk weinig animo voor musea of voor oudheden, maar in dit Archeologische Museum liggen wel meer dan 40,000 voorwerpen die teruggaan tot de derde eeuw v.C.

De situatie in Alexandrië is nu zo wanhopige dat geleerden en archeologen de handen in elkaar geslagen hebben om dit museum uit 1892 uit te breiden. Er ligt namelijk een stuk land naast het museum dat aangekocht kan worden en waar, na de nodige opgravingen (het oude Alexandrië is nog overal aanwezig), een dependance gebouwd kan worden.

Het huidige museum is al sinds 2005 wegens plaatsgebrek gesloten, ofschoon ik toch zou denken dat ze hun kostbare verzameling kunnen rouleren als ze dat willen. In elk geval is intussen het land aangekocht en het wachten is nu op de bouwvergunning die natuurlijk veel voeten in de aarde heeft. Het plan is om de grandeur van de Alexandrijnse Bibliotheek uit de oudheid te evenaren. Nou ja, de UNESCO zal helpen om het geld bijeen te brengen.

Iedereen met wat gezond verstand kan op zijn vingers uittellen dat het vele jaren zal duren eer dit museum werkelijkheid wordt. 

[Foto van Wikipedia.de]

Binnenkort in het Acropolis Museum

Wie het nieuwe Acropolis Museum in Athene al bezocht heeft, is het zeker opgevallen dat men door de glazen vloer een kijkje kon nemen naar de resten van het dagelijkse leven in deze oude wijk.

[Foto uit Ekathimerini]

Binnenkort zullen we echter de voorwerpen die opgegraven zijn tijdens de bouw van dit museum van dichtbij kunnen bekijken. De eerste kolonisten arriveerden hier in de 12^de eeuw voor Christus en de voorwerpen uit minder glorierijke tijden als die van de Myceners en de Romeinen zullen hier nu getoond worden. Het zijn eenvoudige alledaagse voorwerpen die in drie groepen verdeeld worden.

De eerste groep “Before the city” omvat 81 stukken daterend uit 3000 tot 750 v.C., inclusief aardewerk uit de Neolithische periode en de inhoud van 5 graven die een beeld geven van de rituelen uit de midden-helladische periode, de Myceense periode en de geometrische periode.

In de tweede groep “On the City’s Periphery”, vinden we voorwerpen uit de tijd toen dit gebied nog buiten de stadswallen van het archaïsch Athene lag, en loopt van 750 tot 480 v.C.

Veruit het grootste aandeel van een duizendtal voorwerpen ligt verzameld onder de naam “Life in the City” omdat het hier gaat over het dagelijkse leven in deze buurt zoals zich dat tussen de 5^de eeuw v.C. en 1200 n.C. afspeelde. Hier gaat de aandacht voornamelijk uit haar de handel, de rol van mannen en vrouwen, religieuze praktijken, een gezonde levensstijl en de grote rampen die de stad getroffen hebben. Het zijn voornamelijk huishoudelijke gebruiksvoorwerpen, munten, bustes van bekende burgers en afbeeldingen van de goden.

Tentoonstelling over Carthago in Leiden

In het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden (Nederland) loopt momenteel een grandioze tentoonstelling over Carthago (tot 7 mei 2015), voor mij aansluitend op mijn recente bezoek aan Motya op Sicilië waar een groot aantal Punische voorwerpen en een Tophet (begraafplaats) te vinden zijn.

Carthago wordt aangemeld zijnde de derde stad van het Romeinse Rijk, na Rome en Alexandrië, en dat is toch niet niks. Carthago lag in Noord-Afrika aan de kust van het huidige Tunesië, maar was oorspronkelijk een kolonie die waarschijnlijk in de 9^de eeuw v.C. gesticht werd door de Feniciërs afkomstig uit het huidige Libanon. Carthago had een machtige vloot die er toe bijdroeg om een uitgestrekt netwerk rond de Middellandse Zee op te bouwen, tot groot verdriet van de Romeinen. Vanaf de 5^de eeuw werd over de macht van Carthago gevochten, en pas in 146 v.C. lukte het de Romeinen om Carthago te verslaan. Ruim een eeuw later groeide stad uit één van de drie machtigste steden, dankzij Keizer Augustus die de stad weer opbouwde. Drie eeuwen later werd Carthago, net als zoveel andere steden in Noord-Afrika, ingenomen door de Vandalen en vanaf de 7^de eeuw raakte de stad in verval. Pas begin 19^de eeuw werd Carthago herontdekt en staat nu op de Wereld Erfgoedlijst van de UNESCO.

De tentoonstelling in Leiden is in twee delen opgebouwd: van 900 tot 146 v.C., de strikt Carthaagse periode, en na 146 v.C. als het Romeinse Carthago, elke periode op zijn eigen verdieping. De tentoongestelde voorwerpen zijn afkomstig uit musea in Tunesië, maar ook uit het Louvre en het British Museum waar men normaal aan voorbij loopt.

Punische kunst is op zijn minst gezegd intrigerend en nooit meteen herkenbaar zoals bv. Griekse of Egyptische voorwerpen. Er is altijd wel een invloed van buitenaf te merken, Egyptisch, Afrikaans, Syrisch (hun thuisland) en soms met een snuifje Grieks wanneer de artiest uit Griekenland blijkt te komen. Opvallend is bv. het marmeren deksel van een sarcofaag uit de 4^de-3^de eeuw v.C. afkomstig uit de Necropool van Rabs in Carthago, die een dame toont in een Grieks aandoend gewaad terwijl de voorstelling eerder bij de Etrusken te vinden is. Van Egyptische invloed zijn dan weer de slang op haar voorhoofd en haar kapsel, alsook de vleugels rond haar lichaam. Dit zou een priesteres van Isis kunnen voorstellen, maar zeker is dat niet. Een ander opvallend beeld is dat van een Godin met Leeuwinnenhoofd dat van terracotta is gemaakt.

Het dateert uit de 1^ste eeuw n.C., de Romeinse periode, maar het geheel doet nog sterk denken aan de Punische godheid Tanit, ofschoon het ook de Egyptische Sekhmet zou kunnen voorstellen. Het lijkt alsof het hoofd niet bij het lichaam past, het gewaad doet Grieks aan ofschoon de veermotieven dan weer verwijzen naar het Midden-Oosten. Dit beeld werd gevonden in Tinissut en is voor de gelegenheid afgestaan door het Bardo Museum in Tunis.

Maar er zijn natuurlijk veel meer bijzondere stukken, zoals de Punische grafsteles, het schitterende bronzen Punische kuras, de uitgewerkte zilveren Fenicische schalen uit de 7^de eeuw v.C., een aantal wierookbranders bovenop terracotta hoofden die heel Grieks aan doen en uit de 3^de-2^de eeuw v.C. dateren, of de unieke marmeren zonnewijzer (scaphe) uit Carthago uit de 1^ste-2^de eeuw n.C. en door het Louvre is uitgeleend.

Op de tweede verdieping, gewijd aan de Romeinse tijd, vinden we beelden en voorwerpen die er al heel Romeins uitzien. Opvallend hier zijn een aantal die voor de kust van Tunesië opgedoken zijn uit het zg. scheepswrak van Mahdia, met o.a. twee allerliefste bronzen beeldjes van Eros met de lamp en een dansende Sater uit ong. 100 v.C. Klapstuk is dan wel het gave bronzen scheepsram van een Fenicische trireem, een unicum!

Op een speciale pagina van het Rijksmuseum voor Oudheden is een aantal topstukken te zien (klik hier), en mijn eigen topstukken staan in dit album, Carthago in Leiden 2015.

“From Agamemnon to Alexander the Great” Tentoonstelling in Noord Amerika

“The Greeks – Agamemnon to Alexander the Great” is een tentoonstelling die onlangs geopend werd in het Montreal Archaeology and History Museum in Pointe-à-Callière, Canada (12 December 2014 – 26 April 2015). Van hieruit reist hij naar het Canadian Museum of History in Gatineau, Canada (5 Juni 2015 – 12 Oktober 2015), gevolgd door het Field Museum in Chicago, U.S.A. (26 November 2015 – 17 April, 2016) en eindigt in het National Geographic Museum in Washington DC, U.S.A. (tot 9 Oktober 2016).

Deze tentoonstelling beslaat een periode van meer dan 5.000 jaar Griekse geschiedenis, vanaf de bakermat van onze westerse beschaving tot het fascinerende tijdperk van Alexander de Grote. Er worden over de 500 voorwerpen getoond, afkomstig uit 21 verschillende Griekse musea.

We kunnen er kennis maken met beroemde figuren die Griekenland groot gemaakt hebben, zoals Homerus, Leonidas van Sparta, Plato, Koning Philippus II van Macedonië, Aristoteles, en natuurlijk Alexander de Grote. Hun nalatenschap is nog steeds terug te vinden in onze politiek, filosofie, kunst, architectuur, rekenkunde, medicijnen en sport.

Al gauw gaat de aandacht naar de legendarische figuren uit de Trojaanse Oorlog, met Agamemnon die naar Troje voer om zijn schone Helena terug te halen. Een 12-jaar durende oorlog waar natuurlijk veel meer op het spel stond dan een knappe vrouw. Uiteraard wordt er stilgestaan bij Heinrich Schliemann met zijn ontdekking van de schatten van Troje en de Koninklijke Graven van Mycene.

Hierna belandt de bezoeker bij Alexander de Grote, die zijn vader, Koning Philippus II van Macedonië op 20-jarige leeftijd opvolgde. Hij veroverde het grootste deel van de toenmalige wereld en liet een totaal nieuwe wereld achter rijk aan nieuwe ideeën en gebruiken. Zijn invloed is tot op heden, 2.500 jaar later nog voelbaar.

Twaalf eeuwen scheiden Agamemnon van Alexander, en ondertussen kende Griekenland zijn Gouden Eeuw toen Pericles de democratie “uitvond”. Tijdens de 5^de en 4^de eeuw v.C. vinden we de eerste grote filosofen in Griekenland, met name in Athene. Ook het theater en de kunst in het algemeen rees tot een ongekend hoog niveau. Er is ook aandacht besteed aan de Olympische Spelen die in 776 v.C. voor het eerst gehouden werden en die alle vier jaar atleten uit heel Griekenland aantrokken.

Sommige bijzondere voorwerpen worden voor het eerst buiten Griekenland getoond. Zo zien we gouden offergaven uit de Graven van Mycene inclusief het beroemde gouden masker dat aan Agamemnon toegeschreven wordt, een typisch figuurtje van het Cycladen eiland Amorgos dat uit 3.000 v.C. dateert, een schitterende Minoische vaas uit Kreta, bronzen helmen en gouden grafmaskers uit Beotië, en een prachtig beschilderde grafvaas uit Delos waarop te zien is hoe Achilles wraak neemt op de dood van zijn vriend Patrocles. Het geheel zou niet compleet zijn zonder een beeld van Homerus en van andere beroemde historische figuren, een overtuigend votief reliëf van Asclepius met de slang rond zijn staf (een logo dat we heden nog kennen), en een fijne gouden krans met levensechte takken mirte, dat symbool staat voor Aphrodite.

Voor de Alexanderliefhebbers staan hier dan twee beelden uit het Museum van Pella te pronken: Alexander als Pan en het Hoofd van de Jonge Alexander.