Tripoli, Archeologisch Museum - Libië

Als we om 9 uur wegrijden richting Jamahiriya (Nationaal) Museum breekt de zon door. Het ziet er meteen een stuk fleuriger uit, maar het blijft wel fris met een strakke wind uit noorden. Voor de poort in een solide fort met hoge dikke muren mogen we uitstappen want hier binnen ligt het museum. Nou, veiliger kan bijna niet hé? Aan de voeten van het fort strekt zich een groots opgezet plein uit waar het tussen het stratenpatroon vol staat met auto’s; tegenover de kustlijn pronkt een wit 19^de eeuw gebouw dat duidelijk Italiaanse trekken vertoont.

Ik popel natuurlijk om meteen naar de Griekse en Romeinse afdeling te gaan, zeker als ik al bij het binnenkomen geconfronteerd word met twee schitterende beelden, Romeinse kopies van de Griekse beeldhouwer Praxiteles (4^de eeuw v.C.), afkomstig uit de Thermen van Hadrianus in Leptis Magna - dat is toch niet mis zeker? Links staat de zogenaamde Diadomenos, een jonge atleet die het lint van de overwinning om zijn hoofd aan het binden is, en rechts de Apollo-Antinoüs met het lichaam gekopieerd van de Apollo in Delphi en het hoofd van Antinoüs, de boezemvriend van Keizer Hadrianus. Sjonge, wat schitterend! Ik kan er al meteen niet genoeg van krijgen en vergeet daarbij bijna om een kiekje te nemen van het Romeinse Mausoleum (4^de eeuw n.C.) uit Ghirza dat er net voor staat. Ghirza was een van die Romeinse grensfortificaties in de zuidelijke woestijn, vlakbij Misrata. Los ervan staat een valse deur, compleet met ketting, helemaal in steen uitgewerkt.

Tegenover dit Mausoleum hangt een groot vloermozaïek uit de 2^de eeuw n.C., afkomstig uit de Romeinse villa van Dar Buk Ammera bij Zliten. Het bijzondere hiervan is dat gekleurd marmer inlegwerk (opus sectile) afgewisseld wordt met mozaïeken die duidelijk omlijnd zijn (opus vermiculatum). De centrale taferelen stellen voornamelijk vissen voor, maar in de randen staan minder vreedzame taferelen uitgebeeld ter ere van de gladiatoren.

In de volgende zaal hangt een grote landkaart van Libië waar je met een druk op de knop verschillende lichtjes kunt laten branden om zo de oude karavaanroutes te ontdekken, de antieke Punische steden t.o.v. de Griekse kolonies, de verschillende musea en oasen, etc. Altijd prettig om in een vreemd land wat duidelijkheid te krijgen. Ook de gebergtes, rivieren en woestijngebieden zijn duidelijk aangegeven – aardrijkskunde en geschiedenis gaan nu eenmaal grotendeels hand in hand en zeker in dit land.

Schrille contrasten plots wanneer we (uiteraard) met allerlei portretten en spreuken van Ghaddafi geconfronteerd worden en we hier zelfs een fel turquoise VW van hem zien staan! Wat propaganda hoort er blijkbaar toch ook bij.

Via kopies van een aantal prehistorische muurschilderingen en zichten van de Libische woestijn, beland ik in de Cyrene-zaal, waar een houten maquette van de Agora te bewonderen is. Dit zegt mij niet veel want ik ben er nog niet geweest en ik heb geen idee naar welke gebouwen ik aan het staren ben, maar dit moet wel heel leerzaam zijn na afloop van mijn reis. In de buurt staan ook de eerste grafbeelden zonder gezicht afkomstig uit de necropolis van Cyrene. Dit zijn godinnen waarvan men veronderstelt dat ze Persephone, de godin van de onderwereld en echtgenote van Hades, moeten voorstellen. Ernaast pronkt de onmiskenbare Minerva (de Romeinse tegenhanger van Athena) die goed te herkennen is aan de uil op haar arm, en de speer en het schild die ze vasthoudt. Ik ben wel in de ban van het detailwerk, knap hoor! Verder staat hier nog een Dionysus met sater en panter, niet zo goed bewaard, en een onthoofde Vrouwe Fortuna met prachtig gedrapeerde tunica, beide gevonden op het Oude Forum van Leptis Magna.

De enorme Leptis Magna-zaal bestaat eigenlijk uit drie delen. Aan de muur rechts hangt een levensgrote en veelbelovende foto van de Agora van Leptis Magna. Ik kan me hier even geen voorstelling van maken … Het is te groot en te overweldigend, zeker met al de buitenmaatse beelden en koppen van Ceres, godin van de oogst, en van de Romeinse keizers die hier eventjes defileren: Augustus, Tiberius, Claudius, Germanicus, zelfs met Augustus’ vrouw Livia en zijn kleindochter, Agrippina de Oudere. Knap hoe ze die allemaal uit elkaar kunnen houden, maar ieder zijn vak waarschijnlijk. Je zou bijna vergeten te kijken naar het schitterende mozaïek met de Vier Jaargetijden, dat ook uit de villa van Dar Buk Ammera in Zliten komt. Die villa moet ook wel de moeite van het bekijken waard zijn, ofschoon hij niet op ons programma staat.

In de hoek en bijna verloren staan dan weer twee opvallen beelden. Het ene is dat van Diana, volgens mij ook een Romeinse kopie van een Grieks origineel want het is precies hetzelfde als wat ik eerder in het Louvre in Parijs en in het Museum van Antalya gezien heb! Hallo! Leuk je weer te zien, Diana! Het andere beeld is van de godin Cybele, later in Efeze aanbeden als Artemis met de vele borsten (of wat ze al dan niet voorstellen) dat meteen doet denken aan hetzelfde rijke beeld dat in Efeze te bewonderen is.

In het middelste gedeelte ligt een groot mozaïek met geometrische figuren uit de Villa van de Nereiden in Tajura, aan de westkant van Tripoli, met in het midden het hoofd van de zeegod, Amfitritus. En links staat een rijtje keizers aangetreden uit de 2^de eeuw n.C. hoofdzakelijk gevonden in het theater van Leptis Magna.

In het derde deel zijn volgens mij de pronkstukken van het Museum te vinden, in elk geval schitterende stukken uit de Thermen van Hadrianus in Leptis Magna! De booggewelven van deze baden uit de 2^de eeuw n.C. zijn gewoon ingestort en zodoende werden de beelden die er toen in stonden gelukkig niet geplunderd. Meteen valt mijn oog op een schitterende Apollo die op een lier speelt. Wat een pracht! En zo gaaf! Zelfs zijn handen en vingers kun je bewonderen – je ziet bijna hoe hij de snaren bespeelt. En dan kun je hem bovendien nog eens goed in de ogen kijken ook, want de verfsporen zijn nog duidelijk herkenbaar. Ik kan er niet genoeg van krijgen en fotografeer hem aan alle kanten, voor en achter, van boven en van opzij, van verre en van dichtbij. Al die andere beelden hier moeten dus ook zo beschilderd geweest zijn … mijn verbeelding gaat even op hol hoor! In een nis achter Apollo staat een welgebouwde Mars, de god van de oorlog, ook weer een kopie van een Grieks beeld dat van de hand van Polykleitus hoort te zijn. Apollo is goed omringd door verschillende elegante dames, met o.a. Isis die een diadeem draagt waarop de zon en de maan uitgebeeld zijn en een Muze die heel aandachtig zit te luisteren – misschien wel naar het spel van Apollo … In een glazen schrijn rust verderop een lief cupidootje, dat ooit deel uitmaakte van een huisfontein uit het einde van de 2^de eeuw n.C.

Helemaal achteraan hangen vier mozaïeken uit de Villa van de Nijl (2^de eeuw) in Leptis Magna. Hierop staat de Nijl uitgebeeld als een man met baard die op een nijlpaard rijdt, en op weg naar een altaar de Griekse woorden voor “veel geluk” uitspreekt. Saters dansen in het rond en begeleiden het nijlpaard in een vrolijke stoet. Kunstig werk is dit!

Ik moet echt alle zeilen bijzetten om het allemaal in me op te nemen en kan gelukkig af en toe een bordje met uitleg meepikken, waar ik dan ook een foto van neem als geheugensteuntje. Je mag namelijk je handtas hier niet mee naar binnen nemen, alleen maar je fototoestel. Ik heb dus niets om op te schrijven terwijl ik toch speciaal daarvoor een kleine blocnote meegenomen had.

De tocht gaat nu verder naar boven. Hier zijn wat kleinere beelden uit Leptis Magna ondergebracht, met o.a. een beeld van Caracalla als kind, een Venus en een beeld van Faustina, de vrouw van Marcus Aurelius, maar er is hier maar weinig verlichting en dus doet alles een beetje somber aan. Opvallend is dan wel weer de zaal waar de originele reliëfs van de Boog van Septimius Severus opgesteld staan, een bewijs van politieke loyaliteit van de inwoners van Leptis Magna in de 3^de eeuw. Het was de bedoeling om hier de goede harmonie binnen het keizerlijke gezin tot uiting te brengen en zodoende staat Septimus Severus afgebeeld tussen zijn twee zoons, Caracalla en Geta.

Nog even een blik werpen op de glazen Romeinse urnen, en dan houd ik het wel voor gezien want de rest is Byzantijns en Islamitisch – niet meteen mijn kopje thee. Nee, hier doen we het mee voor deze keer.

 mei 2010

[Alle foto's zijn te zien door te klikken op Tripoli Museum]