Uitgelicht: Lijkbaar

Een heel vreemd voorwerp, deze terracotta lijkbaar uit de 7de eeuw v.C. en toch nog zo actueel! Hij werd in 1936-37 ontdekt tijdens opgravingen van een tumulus graf in Anagyrous, niet ver van Athene. Thans staat hij bijna onopvallend in het Nationaal Archeologisch Museum van Athene.

Deze lijkwagen met de stoffelijke resten is afgedekt met een doek dat rijkelijk geborduurd is met paardenmotieven. Opvallend zijn de - waarschijnlijk verzwaarde - kwasten op de hoeken die er voor moeten zorgen dat het dek niet opwaait.

Rondom staan vier vrouwen afgebeeld en bovenop het versierde afdekkleed zit een kind met gestrekte armen, een uitdrukking van jammer. De paarden die deze lijkbaar trokken zijn niet teruggevonden, alleen een man te paard die blijkbaar deel uitmaakte van de begrafenisstoet.

Wat een uitzonderlijk stuk geschiedenis!

Vandalisme in het Pergamon Museum, Berlijn

We kennen intussen genoeg beelden van kunstwerken die vernield of onherroepelijk verminkt worden, maar tot nu toe gebeurde dit in het Verre en Nabije Oosten. Het is niet te geloven dat vandalen nu ook aan onze voordeur toeslaan.

[Foto van Archaeology News Network]

Uit de laatste berichten blijkt dat onbekenden aan de slag gegaan zijn in verschillende musea op het Museum Eiland in hartje Berlijn. Zo zijn er in het Pergamon Museum een zestigtal Egyptische beeldhouwwerken en sarcofagen met een olieachtig vloeistof bespoten.

Waarschijnlijk is dit op 3 oktober gebeurd, de Dag van de Duitse Eenheid, tijdens de bezoekuren nog wel. Het onderzoek is nog in volle gang, maar de bewakingsbeelden hebben nog geen duidelijkheid gegeven over de mogelijke daders. Er waren op die dag 3.000 bezoekers aanwezig

De restauratie is een complexe operatie omdat deze kleurloze olieachtige stof op verschillende steensoorten is aangetroffen. Het is niet zomaar een olievlek die men kan wegvegen.

Zoals steeds in dergelijke situaties, blijft het vragen oproepen over het gebrek aan respect voor kunst en kustwerken die deel uitmaken van ons erfgoed en onze geschiedenis. Hebben we dan echt niets geleerd sinds de Vandalen over Europa uitzwermden en een pad van totale verwoesting achterlieten?

Uitgelicht: Een symfonieorkest in de oudheid?

Het idee ontstond tijdens mijn bezoek aan een speciale tentoonstelling over muziek en muziekinstrumenten die gehouden werd in het Museum van Louvre-Lens.

Natuurlijk heb ik me lopen vergapen aan de hoeveelheid muziekinstrumenten of delen daarvan die honderden en soms zelfs duizenden jaren oud zijn. Opvallend ook dat er in werkelijkheid niet zo heel veel veranderd is. Er bestonden al vroeg trommels en sistra (een soort rammelaars), luiten en lieren, en uiteraard een ruime keus aan allerlei blaasinstrumenten of mondstukken daarvan.

Deze luit uit Egypte en daterend uit 664 – 332 v.C is gemaakt van hout en huiden en is een heel herkenbaar voorbeeld.

En wat denkt U van deze bronzen cornu, ttz. een soort bronzen trompet, die in de 1^ste eeuw in Pompei gevonden is? Een bekend plaatje van marcherende Romeinen nietwaar?

In een zaal met allerlei kleine beelden en voorwerpen, meestal uit terracotta gemaakt, vond ik dit leuke groepje dat me meteen deed denken aan een symfonieorkest. De figuurtjes bespelen een hele verscheidenheid aan instrumenten zoals tamboerijnen, cimbalen, timpanen, luiten, dubbele hobo’s, de Pan fluit, lieren en klappers. Ze zijn afkomstig uit heel uiteenlopende landen, zoals Cyprus, Israel, Iran, Irak of Syrië. De oudste instrumenten dateren ruwweg uit 2000 v.C en de meest recente uit 300 n.C.

Daar zit met recht muziek in!

Het Getty Museum, virtueel

Het is niet anders, een museumbezoek is tegenwoordig bij voorkeur virtueel. Het hangt natuurlijk af van het land en het museum zelf, maar niets zal meer zo zijn als vroeger.

Daarentegen biedt een virtueel bezoek soms onverwachte voordelen. We kunnen de stukken in close-up bewonderen en hebben ze bovendien helemaal voor ons alleen want niemand loopt voor onze voeten.

Het Getty Museum in Californië pakt regelmatig uit door bepaalde stukken onder de loep te nemen. Hun laatste selectie behandelt een opvallend onderwerp, nl. de kunst van de illustraties in de Thora, de Bijbel en de Koran (The Art of Three Faiths: Torah, Bible, Qu'ran). Opvallend in deze middeleeuwse geschriften is de kunst van de micrografie. Dit zijn marginale notities in kleine lettertjes die door de schrijver/kopiist worden toegevoegd en op zich een tekening vormen.

Een heel eigen manier om van de schoonheid te genieten of niet?

Museum van Korinthe

Er wordt aan gewerkt om het Museum van Korinthe te vernieuwen en dat is geen luxe want de presentatie is inderdaad een beetje oubollig.

De stukken die er onderdak gevonden hebben dateren grotendeels uit de Romeinse en dat is niet verwonderlijk als men bedenkt dat de resten van deze bijzondere dubbele haven uit dezelfde periode dateren.

Korinthe heeft een heel eigen stijl potten en vazen die je altijd overal meteen herkent. Dus staat hier ook een heel selecte verzameling tentoon. Terracotta beeldjes zijn altijd een plezier voor het oog en hier zijn ze rijkelijk vertegenwoordigd in miniatuur vorm, het ene nog zwieriger dan het andere.

Uitschieters zijn voor mij de meer dan levensgrote beelden van twee Frygische gevangenen die met gekruiste armen de toeschouwers lijken uit te dagen. Ze zijn gevonden in de noordelijke Basilica en dateren uit de 2^de-3^de eeuw n.C.

De collectie zou niet compleet zijn zonder een keur aan vloermozaïeken, eveneens uit de 2^de-3^de eeuw n.C.

Het Museum is een prachtige aanvulling op de site van Korinthe zelf.

Online lezing Sakkara: leven in een dodenstad

Het Huis van Horus presenteert een uiterst interessante online lezing over Sakkara. Dit kan een goede voorbereiding zijn voor een eventueel bezoek aan de tijdelijke tentoonstelling die op 1 juni a.s. in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden van start gaat.

Dit is het bericht dat ik doorgestuurd kreeg:

Vanwege de grote belangstelling wordt de online lezing Sakkara: Leven in een dodenstad nogmaals aangeboden. Op dinsdag 2 juni neemt dr. Nico Staring u mee naar deze Oudegyptische begraafplaats met een bijzondere link met Leiden.

Deze lezing draait om de gelijknamige tijdelijke tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Als één van de samenstellers van de tentoonstelling zal ik u aan de hand van de geselecteerde objecten het verhaal van de dodenstad Sakkara vertellen.

Op 1 juni opent het museum haar deuren weer voor publiek en kunt u de tentoonstelling gaan bekijken. Tot die tijd kunt u de tentoonstelling ook virtueel bezoeken.

Spreker: dr. Nico Staring (Universiteit Leiden)
Datum: dinsdag 2 juni 2020 (19-20 uur)
Locatie: Online
Prijs: gratis

Voor deelname aan de lezing dient u zich te registreren. Dat kan via onderstaande button.

Aanmelden

Veel plezier met de lezing én met het museumbezoek!

Een virtueel museumbezoek in Corona tijden

Nu dat we niet zelf meer naar een museum kunnen gaan – voorlopig dan toch – is het toch wel interessant om eens te grasduinen in de collecties die zo kenmerkend zijn voor elk museum.

Om te beginnen is er het British Museum in Londen dat op zijn blog een zeer verrijkend artikel publiceert: “How to explore the British Museum from home” over hoe we van huis uit op verkenning kunnen gaan.

Ook het Louvre in Parijs pakt uit met een aantal “Online Tours” met daarin speciale aandacht voor de Egyptische afdeling, de fundering en grachten van het Louvre in 1190 en het schitterende plafond van de Galerie d’Apollon.

Het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden pakt uit met “Virtueel naar Rijksmuseum voor Oudheden” met daarin een volledige rondleiding van de tentoonstelling “Cyprus, eiland in beweging” die door de plotse sluiting van het museum vroegtijdig afgebroken werd.

Uiteraard blijft Griekenland niet achter met bv. een virtuele tour van het Acropolis Museum in Athene. Ook is een gecombineerd virtueel bezoek aan vijf verschillende musea in Athene mogelijk via “Go on virtual visits to 5 Athens Museums”, met het Acropolis Museum, het Benaki Museum, het Cyclade Museum, de Basil and Elise Goulandris Foundation, en het Nationaal Archeologisch Museum. Liefhebbers moeten zich wel inschrijven.

Ter afwisseling, omdat we ook niet kunnen en mogen reizen, is het wel leuk om even een kijkje te nemen op de Acropolis in Athene met “Acropolis, Virtual Tour”.

Wie zich helemaal wil onderdompelen in de musea collecties kan bv. ook terecht op de site “These 12 famous museums offer virtual tours you can take on your couch”. Deze biedt een rijke keuze met o.a. het British Museum in Londen, het Guggenheim in New-York, de National Gallery of Art in Washington DC, het Pergamon Museum in Berlijn, het Rijksmuseum in Amsterdam, het Getty Museum in Los Angeles en de Uffizi in Florence.

We hoeven ons dus echt niet uitgesloten te voelen. Geniet er van en blijf gezond!

Napels, het Archeologisch Museum

Van zodra de eerste vondsten rond steden als Pompei en Herculaneum aan het licht kwamen, ontstond er een meten een grote verzamelwoede. Vooral de mensen met geld waaronder de rijke adel van het Koninkrijk Napels deden er alles aan om elkaar de loef af te steken.

De uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 heeft een enorme hoeveelheid kunstwerken en gebouwen in de tijd bevroren. Dat gold niet alleen voor Pompei en Herculaneum, maar ook voor een heel aantal kleinere nederzettingen waar de gegoede burgers van Rome hun optrekje gebouwd hadden om daar tijdens de hete zomermaanden wat verkoeling te vinden. Zo ontstonden er aan de voet van de Vesuvius lieflijke oorden zoals Boscoreale, Oplontis, Stabiae, Baiae, Cumae, en Pozzuoli, om er een paar te noemen.

Een van de grootste verzamelaars – misschien wel DE grootste - waren de leden van de Farnese familie. De collectie begon in de 16^de eeuw onder Paus Paulus III geboren als Alessandro Farnese die vooral in Rome opgravingen liet uitvoeren. Andere familieleden zoals de hertogen van Parma, Piacenza, Castro, en de graven van Ronciglione, haalden hun kunstwerken in de pas ontdekte steden aan de voet van de Vesuvius. In de tweede helft van de 18^de eeuw belandde hun enorme collectie in Napels.

Gezien de veelzijdige en welbewaarde stukken uit de regio, is het Archeologisch Museum van Napels een unicum en biedt een uiterst rijke verzameling van marmeren en bronzen beelden, kleurrijke mozaïeken, natuurgetrouwe fresco’s, juwelen en munten, evenals veel voorwerpen voor dagelijks gebruik zoals schalen, bekers, potten, vazen, lampen, allerhande meubilair, en zelfs hele bibliotheken.

Jammer genoeg zijn er veel stukken uit hun context gehaald. Fresco’s en mozaïeken werden “uitgezaagd” en voorzien van een houten lijst om zo in een of andere luxe villa of paleis een ereplaats te krijgen. Later werden ze dan weer verspreid om wereldwijd een plekje te veroveren in bekende en minder bekende musea. Kleine voorwerpen zijn nooit deskundige geïnventariseerd en we weten dus weinig of niets over hun herkomst.

Al met al bezit het Archeologisch Museum van Napels een kostbare en zeldzame verzameling om duim en wijsvinger bij af te likken.

Dacia Felix in Tongeren

De Daciërs zijn ons algemeen bekend als de vroegere bewoners van Roemenië. De Romeinen veroverden hun land in 106 n.C. dat daardoor een provincie van het Romeinse Rijk werd.

Veel minder weten wij over de rijke voorgeschiedenis van de Daciërs, die verder teruggaat naar de Geten, Grieken, Scythen en zelfs de Kelten.

De tentoonstelling Dacia Felix in het Gallo-Romeins Museum van Tongeren neemt ons mee op een reis terug in de tijd. Grote kaarten illustreren duidelijk welk volk waar leefde en wanneer. Bovendien staat overal een handige tijdsbalk bij.

De keur aan voorwerpen is afkomstig uit verschillende Roemeense musea en in het bijzonder uit the Nationaal Museum van de Roemeense Geschiedenis in Boekarest waar de meesten onder ons niet zo gauw naartoe zullen gaan. Een unieke kans dus.

Opvallend zijn uiteraard de gouden en zilveren stukken, zoals de gouden paradehelm (425-375 v.C.) en de verguld zilveren paradehelm (400-300 v.C.), de kleine zilveren drinkbeker met gouden rand (50 v.C.- 50 n.C.) en de Koninklijke zilveren drinkbekers (340-330 v.C.). Verder natuurlijk de juwelen, in het bijzonder de spiraalvormige zilveren en gouden armbanden (100 v.C. – 50 n.C), maar ook het sierbeslag van het hoofdstel van paardentuigen in zilver en goud die duidelijk invloed van de Perzen en de Scythen tonen (400-300 v.C.).

Het is even wennen om tegen de chronologische draad in te lopen, terug in de tijd vanaf de Romeinen dus. Hierdoor komen, voor mij althans, de mooiste stukken op het einde. Al met al, is deze tentoonstelling, die trouwens nog tot 26 april 2020 loopt, absoluut de moeite waard!

Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden

Waarom zouden we ver reizen als we in Leiden een heus Rijksmuseum van Oudheden hebben met een zeer rijke verzameling uit de klassieke oudheid.

Mijn hoogtepunten zijn uiteraard te vinden bij de Romeinse en Griekse beelden, stuk voor stuk pronkstukken, keurig geëxposeerd met alle nodige uitleg erbij. Maar voor de liefhebbers is er natuurlijk ook de Egyptische afdeling die heel goed vertegenwoordigd is. Verder zijn er stukken te zien uit Palmyra, Gandhara, Perzië, en Klein-Azië.

En dan zijn er ook de kleinere voorwerpen zoals de terracotta beeldjes, allerhande potten en schalen, munten en juwelen, kralen en spelden, wapens en wapenuitrustingen, etc. Kortom, de liefhebber kan hier makkelijk een hele dag doorbrengen.

Tussen mijn vele favorieten citeer ik het marmeren hoofd van Aphrodite uit de 3^de eeuw v.C. uitgevoerd in de stijl van Praxiteles, de goed-herkenbare Socrates uit de Romeinse tijd naar een origineel uit ca. 380 v.C., een gelijkaardige buste van Euripides die ook een kopie is van een origineel uit de 4^de eeuw v.C., of nog de schattige marmeren Pan geïnspireerd op een werk van Polycleitus en hier in een Romeinse weergave uit 50-350 n.C. te zien is.

Ook stop ik even bij de zware gouden armband uit Alexandrië (100-50 v.C.) en de slankere uitvoering in goud en electrum afkomstig uit Troje (700-600 v.C.). Uit Gandhara stamt dan weer een zeer hellenistisch hoofd van een man met hoofdtooi in stuc en verf en eentje van een jonge man, beide gedateerd tussen 300 en 500 n.C.

[Klik hier om meer foto’s te bekijken]