Byzantijnse mozaïeken in Istanbul

Hoe vreemd het ook mag klinken, Istanbul heeft geen museum gewijd aan Byzantijnse kunst, maar daar tegenover vinden we wel twee kerken uit die tijd die bewaard gebleven zijn en waar de mozaïeken en de fresco’ s nog op hun oorspronkelijke plaats te bewonderen zijn.

De best bekende kerk is de Chora-Kerk waarvan de binnenmuren letterlijk bedekt zijn met mozaïeken en fresco’s uit het begin van de 14^de eeuw. Meteen bij het betreden van de voorhal zien we de mozaïek waar Theodorus Metochites “zijn” kerk aan Christus schenkt afgebeeld, zoals alle mozaïeken hier, op een gouden ondergrond. Deze voorhal heeft twee koepels: de een met Christus als centrale figuur omringd door twee rijen voorvaderen van Adam tot Jacob en diens zonen, de andere met Maria en kind omringd door de koningen van het huis van David en minder prominente voorvaderen. Op de muren rondom worden verschillende Bijbelse momenten uitgebeeld uit het leven van Maria, de jeugd van Christus (inclusief de Volkstelling en de Drie Wijzen) en de wonderen die Christus verricht heeft. Opvallend is het Deesis-mozaïek van Christus en Maria, geflankeerd door de apostelen Petrus en Paulus langs de koepelrand.

Via een halvemaanmozaïek van Christus in typisch Byzantijnse houding bereikt men het Paracclesion, dat waarschijnlijk vlak na de voltooiing van de mozaïeken beschilderd werd. Het kleurenpalet is meteen heel anders. Centraal staat hier Christus als overwinnaar van de dood die Adam en Eva uit hun graf optrekt. Satan is onder zijn voeten te zien, aan de poorten van de hel. In het koepelgewelf staan ook hier Maria en het kind centraal omgeven door het engelenrijk.

Niet al te ver hier vandaan ligt de Kerk van Pammakaristos, ook wel Fethiye Museum genoemd, die heel weinig bezocht wordt maar toch ook zeker de moeite waard is. Het hoofdgebouw is tegenwoordig een moskee, maar de mozaïeken uit de 14^de eeuw bevinden zich in het zijgebouw dat apart te bezichtigen is. Centraal is hier het Deesis-mozaïek boven het altaar waarin Christus op een gouden ondergrond staat afgebeeld. Aan weerszijden zijn de portretten van Maria en Johannes de Doper te zien, op hun beurt aanschouwd door vier aartsengelen. In de centrale koepel van de kerk is ook hier een Christus Pantocrator op gouden ondergrond uitgebeeld omringd door profeten uit het Oude Testament. Beeltenissen van verschillende andere heiligen zijn op de wanden en steunmuren terug te vinden. Klein maar fijn.

[Klikhier voor meer foto’s van beide kerken]

Het Museum van Skanderberg, de nationale held van Albanië, in Krujë

Nee, daar had ik ook nooit eerder van gehoord, maar Skanderberg heeft zich in de 15^de eeuw verzet tegen de Ottomaans-Turkse bezetting van zijn land en tegen de Islam die zijn landgenoten opgelegd kregen – vandaar dit heldendom.

Skanderberg heette eigenlijk George Kastrioti Skanderberg, afgeleid van het Turkse Iskender Bey wat zoveel betekent als Heer Alexander, en leefde van 1405 tot 1466. De heersende Sultan Murat II nam hem als jonge man mee als gijzelaar, en kwam zodoende in dienst van het Ottomaanse Rijk voor de volgende 20 jaar. In 1443 deserteerde hij samen met 300 Albanezen en veroverde hij de versterkte stad Krujë

waar hij de vlag met het wapen van zijn familie hees, de dubbele adelaar op een rode achtergrond (dezelfde vlag die het huidige Albanië voert). Een jaar later werd hij benoemd tot leider van de Albanese Liga en verdedigde hij de regio Albanië tegen de Ottomanen 25 jaar lang. Dank zij zijn militaire kennis kon hij de Ottomaanse expansie tegenhouden waardoor hij voor velen een voorbeeld is van Christelijke verzet tegen de Ottomaanse Moslims. Voor de Albanezen was en is hij de sleutelfiguur van de Nationale Albanese Renaissance.

Gewapend met deze informatie beland ik in het Etnografisch en Skanderberg Museum waar zo hoog over opgegeven wordt en binnen de muren van het Krujë fort ligt waar Skanderberg drie opeenvolgende Turkse belegeringen wist te weerstaan.

Meteen bij het binnenkomen wordt men geconfronteerd met een meer dan levensgroot beeld van Skanderberg omringd door zijn soldaten die ten aanval trekken. Hij ziet er uit als een Wodanfiguur met zijn zwierige snor en voortvarende houding. De hele zaal is gevuld met schilderijen, wapenuitrusting en andere voorwerpen die betrekking hebben op zijn leven en zijn militaire carrière. Begrijpelijk natuurlijk, maar ik heb nu eenmaal niet zoveel op met deze man – sorry.

Nee, ik verwonder mij daarentegen om ook hier een knappe buste van Koning Pyrrhus, een neef van Olympias, de moeder van Alexander de Grote te zien. Hij is vast voor of naast Skanderberg, een nationale held van het oude Illyrië. Uit die tijd dateert trouwens ook het schitterende schild, dat net als dat uit Apollonia heel erg Macedonisch aandoet, alleen is hier in het midden geen Gorgo maar een soort Macedonische ster aangebracht. Verder liggen er een aantal speer- en pijlpunten en zowaar een heuse Illyrische helm. In een andere vitrine vind ik dan weer een aantal munten: Macedonische geldstukken uit de 3^de-2^de eeuw v.C., Romeinse munten uit de 2^de-3^de eeuw n.C. uit Krujë, bronzen munten uit de 2^de eeuw v.C. gevonden in Apollonia en bronzen munten uit de 3^de eeuw v.C. afkomstig uit Shkodre. Tja, dat vind IK dan weer interessant!

Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat dit museum niet alleen een toeristische attractie is voor de Albanezen maar ook een bron van inspiratie.