Uitgelicht: Kaboutertje Puntmuts

Ja, die heb ik echt niet opgezocht. Maar ik liep onlangs door de vaste collectie van het Museum van Louvre-Lens die een schitterend overzicht geeft van kunst door de eeuwen heen. Hiertussen stond, bijna onopvallend een piepklein gouden amulet van een Hittitische god uit Centraal Anatolië die thuishoort in de periode 1400-1200 v.C.

Het gaat hier heel waarschijnlijk om Teshub, de stormgod. Het stuk is in bruikleen van het Musée Guimet in Parijs – op zich natuurlijk ook een bezoek waard.

Maar ik vond deze gouden godheid heel parmantig stappen zoals te zien is op deze, jammer genoeg onscherpe foto.

Die puntmuts is trouwens iets dat de Frygiërs hebben overgenomen die aan de westelijke grens van Hittieten leefden. 

Zulke voorbeelden zijn te zien is op het hoofd van een Frygische soldaat uit Hattusa, Turkije (hier links) en op dit fresco uit Dura Europos, Syrië (hier rechts). 

Museum van Louvre-Lens

Op minder dan twee uur rijden van Brussel ligt het uitnodigend Museum van Louvre-Lens. De vaste collectie, samengesteld uit stukken die in het Louvre in Parijs niet aan bod (kunnen) komen rouleert alle vijf jaar.

Onder de naam Tijdgalerij is een aantal stukken uit verschillende periodes van onze geschiedenis samengebracht, uiteenlopend van 3.000 voor Christus tot en met Napoleon. De verscheidenheid aan stukken is groot en loopt uiteen van beeldhouwwerken (meestal puntje-gaaf) tot reliëfs, terracotta en andere beeldjes, vazen, fresco’s, aardewerk en schilderijen. Een uitgelezen keur aan schitterend voorwerpen.

De uitleg voor elk voorwerp is trouwens uitstekend en bovendien drietalig: Frans, Engels en Nederlands. Het museum zelf is groots en ruim opgezet en het personeel is bijzonder vriendelijk en behulpzaam.

Hier worden ook regelmatig bijzondere tentoonstellingen gehouden, zoals in 2013/2014 de Etrusken en de Middellandse Zee, met Cerveteri in het bijzonder en momenteel loopt er een tijdelijke tentoonstelling over Muziek, echo’s uit de Oudheid (nog tot 15 januari 2018) die ik zeker kan aanraden.

[Alle foto’s zijn te bekijken via deze link] 

Pericles en de glorie van Athene

Op woensdag 25 oktober a.s. organiseert The Getty Villa een lezing “Making Athens Great (Again?): Modern Lessons from the Age of Pericles”.

Pericles heeft Athene duidelijk op de kaart gezet. Hij wist de bevolking over te halen om het machtige Sparta de oorlog te verklaren in 431 v.C. en die tot een succesvol einde te brengen. Hij bezat grote overredingskracht en een brede visie en hij was die de Atheners overtuigde om de Tempel van Athena op de Acropolis te herbouwen nadat die door Xerxes verwoest was.

De lezing wordt gehouden door historicus Loren Samons van de Boston University. Hij stelt de vraag hoe het mogelijk was voor iemand als Pericles om de Atheners in zulke grote mate te beïnvloeden en of dit te danken is aan zijn wijsheid of was het puur geluk?  In het kort, hoe heeft hij zijn doel kunnen bereiken?

[Bust of Pericles bearing the inscription "Pericles, son of Xanthippus, Athenian". Marble, Roman copy after a Greek original from c. 430 BC, Museo Pio-Clementino, Vatican Museums]

Cabinet des Médailles in Parijs

Dit museum is weinig of niet bekend en toch liggen hier unieke stukken. Jammer genoeg is de presentatie nogal oubollig en verre van overzichtelijk.

Zoals de naam het zegt, liggen hier zeker 520.000 medailles en munten die teruggaan tot de Griekse, Romeinse, Egyptische en Oosterse periodes, maar ook uit latere tijden zoals de Gallo-Romeinse bezetting, de Middeleeuwen, inclusief de Aziatische en islamitische beschavingen tot en met hedendaagse kunst.

De collectie is bovendien verstrekkend en bevat 35.000 stukken die niet onder het hoofdstuk munten en medailles valt zoals juwelen, glaswerk, keramiek, zegels, meubels, wapens en andere schatten. Om er een paar te noemen vindt men hier:

- het schaakspel van Karel de Grote

- de Schat van Berthouville met uitmuntend zilverwerk uit de Romeinse tijd

- bijzondere intaglios en kamers (20.000 stuks!) waaronder de Grote Camee van Frankrijk

- Griekse en Etruskische keramiek

- Ivoor uit de laatantieke en Byzantijnse periode

- Egyptische, Griekse en Romeinse beeldhouwwerken

- Zilverwerk van de Sassanieden en uit de Islamitische tijd

- Kunstvoorwerpen uit de Schat van Saint-Denis en van de Sainte-Chapelle (de mooiste stukken liggen natuurlijk in het Louvre)

- De bronzen troon van Koning Dagobert

- De beroemde Beker van de Ptolemaeën die met de Kruistochten in Frankrijk is beland

Het enige maar voor mij grote nadeel van dit museum is dat de collectie niet per onderwerp of per periode is ingedeeld maar dat de stukken veelal gegroepeerd zijn volgens de schenkingen van privé personen. Wie dus op zoek is naar een bepaald stuk kan wel wat kilometertjes afleggen!

[Klik hier voor meer foto's]

Uitgelicht, de Romeinse mijlpaal

Naar het schijnt zijn het de Romeinen die de mijlpaal uitgevonden hebben. Het woord “mijl” is trouwens afgeleid van het Latijnse milia passuum, duizend stappen, een afstand van 1476 meter. Een mijlpaal of miliarium was typisch een ronde zuil rustend op een vierkante sokkel die anderhalve meter hoog was en 50 centimeter in doorsnee.

Hierop kom men aflezen hoever het nog was naar een bepaalde bestemming, afhankelijk van de weg waarop hij stond. Bovendien stond hier ook wel informatie op over de wie de weg had aangelegd of ervoor betaald had en wie de weg onderhield of repareerde.

Vanuit het historisch oogpunt dus, zijn mijlpalen zeer belangrijk, al zijn het niet de meest opvallende getuigenissen uit het verleden. Als je niet oplet, loop je er al gauw aan voorbij, tenzij ze in een museum zijn ondergebracht – en dan nog!

Een van de meest opvallende voorbeelden is de zg Tadiasmus Patarensis, het Monument van de Wegen in Patara, Turkije. Dit is een vierkante pilaar met daarop een kaart van Lycië en de lijst van 63 steden met de onderlinge afstand van elkaar.

[foto uit Akdeniz University] 

Turkije is nog zeer rijk aan mijlpalen waarvan sommige nog op hun oorspronkelijke plaats staan zoals deze langs de Sebastian Way (foto genomen tijdens een van mijn reizen met Peter Sommer)

of deze die verhuisd is naar de ingang van een wegrestaurant in het Taurus Gebergte.

In Istanbul is dan weer zonder al teveel moeite deze Mijlpaal van Constantijn te vinden

In Italië is een ruime keuze aan mijlpalen te vinden langs het uitgebreide netwerk van de Romeinse wegen die allen naar Rome leidden. Ze zijn uiteraard over heel het Romeinse Rijk te vinden, van Engeland tot Syrië en van Spanje tot Noord Afrika.

Zo ben ik er onverwachts ook eentje tegengekomen in het Museum van Apamea, Syrië dat ondergebracht is in een oude karavanserai.

Leven zoals de Romeinen!

Leven zoals de Romeinen, dat kan momenteel in de Getty Villa in Malibu, Californië, en wel tot en met 3 september 2017.

[Picture from Getty Villa]

Onder de titel Roman Holidays, organiseert de Getty Villa een aantal zomeractiviteiten die het publiek in de gelegenheid stelt om zich even “Romein” te voelen.

De Troubadour Theater Company ontpopt zich als echte Commedia del Arte acteurs die niet alleen optreden in de komische vertolkingen van “Mercurius in Uranus” in het perystilium van de villa, maar ook de bezoekers trakteren op korte sketches en spelletjes.

Verder kan de bezoeker zich verdiepen in de parfums en wierrook uit de antieke wereld. Ieder kan zo zijn eigen geurtje samenstellen, specerijen en oliën uit de Romeinse tijd ontdekken en leren hoe zij uiteindelijk hun weg naar onze keukens vonden.

Tot slot kan ieder net als de Grieken en de Romeinen vroeger zijn wensen en gebeden richten tot Venus (ook gekend als Aphrodite) door ze op te schrijven en bij haar beeld aan de muur te plakken.

Klik hier voor meer details. Roman Holidays loopt elke zaterdag en zondag van 11 tot 15 uur. De toegang is gratis maar een reservatie is wel verplicht.

Pompei anders bekeken

Vanaf 24 juni 2017 loopt er in Oregon (U.S.A.) een bijzondere tentoonstelling over Pompei – bijzonder omdat de uitbarsting van de Vesuvius in 79 n.C. er in centraal staat.

[Foto van het OMSI]

Er is hier veel aandacht besteed aan:

1. een vergelijking tussen de uitbarsting van de Vesuvius en wat er zou gebeuren als de vulkanen van de naburige Cascades tot uitbarsting zouden komen
2. het leven van de mensen in het oude Pompei en hun plaats in de geschiedenis van de stad
3. het levensecht ervaren van een vulkaanuitbarsting dankzij een “4-dimensionaal” theater a.d.h. beelden, geluiden en aardbevingen
4. de audio apparaten die niet alleen de voorwerpen beschrijven maar ook vertellen waar en wanneer ze gevonden werden
5. interactie van de bezoeker i.v.m. vulkanologie en Pompei zelf

Het gaat hier dus duidelijk om meer dan archeologie want het is een gelegenheid om zich ook in de vulkanologie te verdiepen.

De tentoonstelling “Pompeii” loopt van 24 juni t/m 22 oktober 2017 in het Oregon Museum of Science and Industry (OMSI).

Amo Amorini

Dit was een van mijn eerste zinnetjes Italiaans toen ik jaren geleden Pompei en Herculaneum bezocht, met aansluitend uiteraard het Nationaal Archeologisch Museum van Napels.

De “Amorini” of cupidootjes staan nu in de schijnwerpers in dit museum na een grondige restauratie en schoonmaakbeurt.

[Foto van het Nationaal Archeologisch Museum in Napels]

Onder de titel “Amori divini” (goddelijke liefde) worden zo een tachtigtal kunstwerken tentoongesteld, variërend van schilderijen, beeldhouwwerken, juwelen en andere ornamenten uit de oudheid en Magna Graecia (Groot Griekenland) tot schilderijen en beelden uit de 16^de en 17^de eeuw.

Als extra kers op de taart mag de bezoeker nu zelfs over de originele mozaïekvloeren uit de Villa dei Papiri in Herculaneum (die Paul Getty in Malibu, Californië getrouw heeft nagebouwd) lopen die in de bestaande marmeren vloeren met geometrische motieven ingelegd zijn! Schone mozaïeken die stralen met hun originele kleuren, als dat nu geen traktatie is!

Deze bijzondere tentoonstelling loopt van 7 juni tot en met 16 oktober 2017.

Uitgelicht: Labyrint mozaïek

Een mozaïek meer of minder, zou men zeggen, maar dit mozaïek uit Paphos, Cyprus, is wel heel bijzonder omdat het rond van vorm is en een labyrint voorstelt.

Het is het oudste en meest opvallen mozaïek dat in het Huis van Theseus gevonden werd en het dateert uit het einde van 2^de/begin van de 3^de eeuw n.C. Het labyrint is natuurlijk duidelijk herkenbaar en in het midden pronkt het tafereel waarin Theseus de Minotaurus doodt.

Als je er even de tijd voor neemt is het heel leuk om de hele weg door het labyrint te volgen. Knap toch om zoiets in een mozaïek over te brengen!

Mozaïeken doorheen het Romeinse Rijk

In de oudheid waren mozaïeken de meest luxueuze versiering in huizen en publieke gelegenheden doorheen het Romeinse Rijk. De meest ingewikkelde patronen werden te voorschijn getoverd door kleine stukjes steen of glas, tesserae genoemd, in de muren en vloeren aan te brengen.

Vanaf 30 maart 2017 wordt in de Getty Villa in Malibu een tentoonstelling geopend die een overzicht geeft van de verschillende stijlen en technieken die toegepast werden in de meest verspreidde regio’s, van Italië, Noord Afrika, Syrië en Turkije tot het zuiden van Frankrijk. Alle mozaïeken die in deze tentoonstelling gepresenteerd worden, zijn uit de periode van de 2^de tot en met de 6^de eeuw na Christus.

Klik op de link van de tentoonstelling Roman Mosaics across the Empire voor een volledig overzicht. De mozaïeken zijn nog tot het einde van 2017 te zien, dus is er volop tijd om er een kijkje te gaan nemen.

Pompei en de Grieken

Pompei wordt uiteraard gezien als een Romeinse stad bij uitstek waar het leven in 79 n.C. plots tot stilstand kwam met de catastrofale uitbarsting van de Vesuvius. Over de Griekse invloed wordt bijna nooit gerept en de aangekondigde tentoonstelling Pompei e i Graeci is zeker bedoeld om dit recht te zetten.

Pompei is, zoals vele steden in de regio, nauw verbonden met de Grieken die zich sinds eeuwen langs de kust van de middellandse zee gevestigd hebben. Deze tentoonstelling is samengesteld uit 600 stukken afkomstig uit Pompei zelf, maar ook uit Sorrento, Cumae, Capua, Poseidonia (Paestum), Metapontum en Torre di Satriana. Inscripties getuigen van de verschillende talen die in deze steden gesproken werden, zoals Grieks, Etruskisch en Paleoitalisch. Voorwerpen, afkomstig uit verschillende Italiaanse musea zijn onderverdeeld in 13 thematische afdelingen die elk een beeld schetsen van het leven en de monumenten aan de voet van de Vesuvius.

De tentoonstelling Pompei e i Greci loopt van 13 april tot 27 november 2017 op het terrein van het antieke Pompei .

Jammer genoeg zijn we te laat om de pas gerestaureerde Venus in Bikini op haar oorspronkelijke pel terug te zien. Ter gelegenheid van de Dag van Vrouw stond deze marmeren godin voor één dag terug in haar eigen domus. Dat was dus alleen op 8 maart jl. en je moest dus wel toevallig in de buurt zijn om dit te mogen beleven. De schitterende Venus in Bikini is nu weer vertrokken naar het Archeologisch Museum van Napels (MANN).

Dit beeld werd gevonden in de kast van een van de antieke huizen van Pompei  waar het opgeborgen werd tijdens de werken die daar uitgevoerd werden n.a.v. de aardbeving van 62 n.C. Het diende heel waarschijnlijk als decoratie in het impluvium, het water bassin in het midden van het atrium. Dit soort beeldjes is van Griekse oorsprong waar ze in de 3^de eeuw v.C. zeer populair waren.

[Beide foto's van Pompeii] 

Museum van Kozani heropend (Boven Macedonië)

De archeologische collectie van het Museum van Kozani is na twintig jaar weer voor het publiek toegankelijk.

Na de zware aardbeving die de regio in 1995 teisterde (een 6,6 op de schaal van Richter), kan het museum zijn rijke verzameling weer tentoonstellen. De schakering is groot, uiteenlopend van voorhistorische tijden tot de Griekse Klassieke, Hellenistische en de Romeinse periode.

De verzameling is ondergebracht in een neoklassiek gebouw uit het begin van de 20^ste eeuw.

In de eerste zaal vinden we voorwerpen afkomstig van de necropolis van Kozani met o.a. bronzen juwelen, metalen potten en schalen, kylikes, typische wapens, gouden en zilveren juwelen van de IJzertijd tot de 3^de eeuw v.C.

De tweede zaal bevat een rijke collectie aan beeldhouwwerken, beelden, inscripties, reliëfs, aarden potten en figuurtjes, en juwelen van goud, zilver en brons uit de wijde omtrek, zoals Palaiokastro, Kitrini Limni, Metamorfossi, Anarrahi, Apidea en Eratyra.

In de derde zaal staan marmeren beelden en steles, votieve offergaven uit heiligdommen van de goden daterend uit de Hellenistische en Romeinse tijd.

De vierde zaal toont marmeren graven en votieve steles, een marmeren stele met uitgebreide informatie over de streek van Eordaia in de 2^de eeuw v.C., een marmeren beeldje van een kind en een marmeren hoofd van een vrouw beide uit de 4^de eeuw v.C.

Belangstelling voor een lezing over Palmyra en Aleppo?

Op woensdag 8 februari 2017, om 15 uur organiseert het Getty Center een lezing “Palmyra and Aleppo: Syria’s Cultural Heritage in Conflict”.

De gevolgen van de oorlog in Syrië zijn intussen al oud nieuws geworden. Beelden van het menselijk verlies en de enorme migratiestroom die op gang gekomen is liegen er niet om. Vreselijk allemaal, maar het cultuur verlies in oeroude steden als Palmyra en Aleppo is met geen woorden te beschrijven. Het is ook niet meer goed te maken.

In dit kader heeft het Getty Research Institute een panel specialisten bij elkaar geroepen om de gevolgen van deze oorlog aan de kaak te stellen, een oorlog die gericht is op historische monumenten en erfstukken in de regio.

De sprekers zijn:

Scott Branting,

Assistant Professor of Anthropology at the University of Central Florida (UCF) and Principal Investigator for Geospatial Inventories and Arches Development, American Schools of Oriental Research (ASOR) Cultural Heritage Initiatives

Giorgio Buccellati,

Founding director of the Cotsen Institute of Archaeology, University of California, Los Angeles (UCLA); and Professor Emeritus in the Department of Near Eastern Languages and Cultures in the Department of History, UCLA

Ross Burns,

Adjunct Professor in ancient history at Macquarie University, Sydney; former Australia Ambassador to Syria and Lebanon

Marilyn Kelly-Buccellati,

Director of the Mozan/Urkesh Archaeological Project and Visiting Professor at the Cotsen Institute of Archaeology, UCLA

Bent U toevallig in Los Angeles, dan is dit een unieke gelegenheid om deze discussie bij te wonen. De toegang is gratis, maar U moet wel vooraf uw ticket bestellen (Get tickets »).

Uitgelicht: het haarnetje

Dat men in de oudheid linten en haarspelden kende is wel bekend, maar dat de dames ook haarnetjes gebruikten is niet zo vanzelfsprekend.

Toch is het zo, en er bestaan bijzonder fraaie voorbeelden van al waren die uiteraard voorbehouden aan vrouwen uit hogere klassen – tenminste als men afgaat op de prachtige gouden uitvoeringen die in verschillende musea te vinden zijn.

Ik heb dus een keuze gemaakt uit een paar opvallende voorbeelden:

Gouden haarnetje uit de 3de eeuw v.C. (Archeologisch Museum van Athene).

Haarnetje met Aphrodite en Eros, goud, granaat en email, 3de eeuw v.C., uit de Collectie van Stathatos. (Archeologisch Museum van Athene).

Haarnetje met Artemis en veer, goud en granaten, 3de eeuw v.C. (Archeologisch Museum van Athene)

Gouden haarnetje met Athena. De ogen zijn ingelegd met blauw email. Maakte deel uit van de Thessalisch schat, 2de eeuw v.C. (Benaki Museum in Athene).

Wie zou zoiets zelfs vandaag de dag niet willen dragen?