Ontdek het Benaki Museum in Athene

Iedereen loopt storm naar het Archeologisch Museum en het Acropolis Museum in Athene, maar weinig mensen kennen het Benaki Museum dat nochtans vlakbij het Syntagma Plein ligt, dus heel centraal in de stad.

Antonis Benakis was de zoon van een rijke Griekse koopman die zijn fortuin in Egypte verwierf. Toen hij in 1926 naar Athene verhuisde, besloot hij om zijn kunstverzameling aan de Griekse Staat te schenken.

De collectie is ondergebracht in een schitterend herenhuis dat de vader van Antonis in 1910 gekocht had. Nou, daar staat wel voor zeven stuivers! Zonde dat er zo weinige reclame voor gemaakt wordt, maar wel een zegen om al deze pronkstukken te bewonderen zonder dat er hordes mensen voor je voeten lopen!

De collectie wordt keurig in chronologische volgorde gepresenteerd en toont kunst en ambachten van voorhistorische tijden tot en met de huidige geschiedenis. 

Zelf vergaap ik me natuurlijk vooral aan de pronkstukken uit de klassieke periode, de gouden eeuw van Athene, en die uit de Hellenistische en Romeinse periode, ttz ruwweg van 500 v.C. tot de 3^de eeuw n.C. Er staat een ruime keuze aan schitterende vazen, gebruiksvoorwerpen, beelden en beeldjes, reliëfs, steles en juwelen.

Maar voor de liefhebbers is er ook genoeg te zien uit Griekenlands archaïsche periode, inclusief kostbare gouden en zilveren voorwerpen uit Mycene. Uiteraard is ook de Byzantijnse kunst goed vertegenwoordigd, die van de 4^de eeuw tot in de 15^de eeuw gangbaar was! Ook zijn er een aantal kamers gewijd aan de Griekse cultuur met traditionele klederdracht en een aantal heuse reconstructies van 18^de-eeuwse kamers in typisch Macedonische stijl. De collectie eindigt op de bovenste verdieping met de onafhankelijkheid van Griekenland.

De uiteindelijke beloning is een dakterras met een verfijnd restaurant waar je bovendien nog kunt genieten van het uitzicht over Athene, inclusief de Acropolis.

[Klik hier om mijn fotoalbum te bekijken]

Van Bamian tot Palmyra, ons universeel patrimonium

De verwoesting van de reuzenbeelden van Boeddha in Bamian in 2001 werd gevolgd door een golf van verwoesting doorheen het Midden-Oosten. Zo zijn verschillende culturele erfstukken ten offer gevallen aan het oorlogsgeweld in Irak en in Syrië, zoals bv. de bijzondere resten van het paleis van Koning Sargon in Khorsabad, de Moskee van de Omajjaden in Damascus, de Krak des Chevaliers en de schitterende stad Palmyra.

Dankzij een samenwerking van het Louvre Museum met het RMN-Grand Palais in Parijs is een tentoonstelling tot stand gekomen die aan de hand van 3D-beelden elk van deze sites weer tot leven tracht te brengen. Hiervoor werd gebruik gemaakt van oude opnames, schilderijen en foto’s afkomstig uit verschillende Franse musea waaronder het Louvre, maar ook van meer recentere drone opnames.

De resulterende beelden zijn in het Grand Palais in Parijs te zien van 14 december 2016 t/m 9 januari 2017. Het wordt een reis terug in de tijd maar ook een (virtuele) reis naar wat er spijtig genoeg niet meer is.

Syria: A Living History

Dit is de titel van een tentoonstelling die momenteel in  het Aga Khan Museum in Toronto, Canada, loopt en nog tot 26 februari 2017 te zien is.

De bedoeling is om het rijke verleden van Syrië onder de aandacht van het grote publiek te brengen. De vele kunstwerken die hier zijn samengebracht tonen de grote culturele diversiteit van dit land, dat door de eeuwen heen een belangrijke historische rol speelde. Ondanks de vele tegenslagen en oorlogen heeft deze beschaving zich steeds kunnen handhaven.

Strategisch gelegen aan de oostkust van de Middellandse Zee hebben grote wereldbeschavingen hier in Syrië duizenden jarenlang een belangrijke rol gespeeld. De sporen hiervan komen duidelijk tot uiting in hun rijke cultuur, maar ook in alle vormen van kunst en  literatuur.

Dank zij deze tentoonstelling kan de bezoeker zich een ruimer beeld vormen van Syrië’s verleden en heden, en misschien zelfs een hoopvolle kijk op de toekomst.

Theorie van Cicero (106 v JC - 43 v JC)

We zullen er maar om lachen want dat is blijkbaar de bedoeling van dit pps’je dat onlangs de ronde deed op het internet en misschien niet alleen bij mij is binnen gerold. Ik heb wel even de datum aangepast want op het oorspronkelijke bericht staat de lezen dat de brave man in 43 na Christus overleed, m.a.w. dat hij bijna 150 jaar oud geworden zou zijn!

1.         De arme                       Werkt

2.         De rijke                        Buit 1 uit

3.         De militair                    Verdedigt 1 en 2

4.         De belastingplichtige    Betaalt voor alle drie

5.         De vagebond                Rust voor de vier vorigen

6.         De dronkaard               Drinkt voor alle vijf

7.         De bankier                    Zet alle zes af

8.         De advocaat                 Bedriegt alle zeven

9.         De geneesheer             Brengt alle acht om

10.       De doodgraver             Begraaft alle negen

11.       De politicus                  Leeft op kosten van alle tien.

Uitgelicht: Akroterion

Een akroterion is een versiersel dat de Grieken gebruikten om bij voorbeeld de top en de hoeken van een tempelfronton te verrijken. Juist omdat ze op zulke kwetsbare plekken stonden is het altijd weer opwindend om er eentje tegen te komen.

Akroteria bestaan in verschillende vormen voor maar stellen meestal gestileerde palmetten voor of ingewikkelde bladvormen waar een variatie van motieven aan toegevoegd kunnen worden.

Een heel kleurrijk voorbeeld zijn de akroteria die de Tombe van de Palmetten versieren die vlakbij Mieza in Noord-Griekenland is gevonden en waar nog heel duidelijk sporen van hun oorspronkelijk kleuren op te zien zijn.

By Carole Raddato from FRANKFURT, Germany - The Tomb of the Palmettes (photography of the pediment), first half of the 3rd century BC, Ancient Mieza Uploaded by Marcus Cyron, CC BY-SA 2.0.

En ander zeer verfijnd voorbeeld is dit enorme akroterion dat – weliswaar gerestaureerd – in the Acropolis Museum van Athene staat te pronken en ooit op het Parthenon stond.

Toch altijd wel de moeite om op de details te letten toch?

Scythische schatten in het Acropolis Museum, Athene

Griekenland en Rusland zijn een culturele samenwerking gestart en als tastbaar bewijs zijn er in het Acropolis Museum drie speciale voorwerpen uit de Hermitage in St Petersburg naar Athene overgebracht. In de loop van het jaar zullen er nog meer voorwerpen volgen. In ruil leent Griekenland een marmeren Kore uit de 7^de eeuw v.C. uit, afkomstig uit de collectie van het Acropolis Museum.

Het is de bedoeling dat hiermee oude banden, politieke, religieuze, historische zowel als culturele weer worden aangehaald. Hoe dan ook, objecten uit het koninklijk Scythisch graf van Kul-Oba in de Krim zullen in Athene te zien zijn. Het betreft twee vazen en een juweel uit de 4^de eeuw v.C. ooit gemaakt door Griekse kolonisten die nauwe banden met de nomade-Scythen onderhielden. Volgens de Hermitage behoren deze voorwerpen tot de trots van het museum

De betreffende stukken zullen te zien zijn op het gelijkvloers van het Acropolis Museum tot en met 2 oktober 2016.

[Foto uit The Greek Reporter]

De gouden eeuw van Koning Midas

Iedereen kent intussen wel het verhaal van Koning Midas die zijn wens in vervulling zag gaan dat alles wat hij aanraakte in goud veranderde.

Zijn wens werkte echte zo goed dat zijn paard, zijn bed en zelfs zijn eten prompt in goud veranderd werd zodra hij het aanraakte. Gelukkig had de sater Silenus begrip voor zijn ellende en vertelde de koning dat hij zich moest gaan wassen in de Pactolus rivier. Daarmee werd alles weer normaal, alleen vinden de gelukzoekers nu nog steeds stukjes goud in het snelstromende water.

Koning Midas regeerde over Frygië in de 8^ste eeuw voor Christus en in zijn tumulus graf in Gordion heeft men ontelbare kostbare voorwerpen gevonden die nu over verschillende musea verspreid zijn: Gordion, Ankara, Istanbul en zelfs Antalya.

Een rijke selectie uit deze verzameling is momenteel te zien in het Penn Museum in Philadelphia. Zowel ivoren meubelpanelen uit de 8^ste eeuw v.C. uit Irak als gouden juwelen uit de Caucasus (5^de eeuw v.C.) bewijzen hoe uitgebreid het contact van Frygië was met haar buurlanden. Van eigen bodem zijn er juwelen, beelden, potten en pannen te zien, maar ook het oudst bekende mozaïek dat ooit gemaakt werd.

De tentoonstelling “The Golden Age of King Midas” loopt van 13 februari tot 27 november 2016.

Uitbreiding van het Museum van Vergina

Naast het nieuwe museum van Vergina is nu ook het auditorium opgetrokken en is zojuist opengesteld voor het publiek. De ruimte zal voor verschillende doeleinden gebruikt worden, met onder andere de diensten en activiteiten van het museum zelf, inclusief educatieve programma’s, aanvullende expositie ruimtes en evenementen.

[Auditorium of Vergina from Mediterraneo Antiguo]

Het is de bedoeling dat het Museum van Vergina hiermee niet alleen lokaal maar ook op Europees en internationaal niveau in aanzien zal stijgen.

Pergamon in het Metropolitan Museum in New-York

Wie de komende weken naar New-York gaat om er onder andere een bezoek te brengen aan het Metropolitan Museum, wordt beloond met een speciale tentoonstelling over Pergamon.

Dit is een unieke gelegenheid om een rijke verzameling van 264 kunstwerken uit de hellenistische tijd verenigd te zien, afkomstig uit verschillende musea wereldwijd. Uiteraard heeft het Pergamon Museum in Berlijn hieraan zijn medewerking verleend met een derde van de totale verzameling, maar ook musea elders in Duitsland, in Griekenland, Italië, Oostenrijk, Frankrijk, Denemarken, Marokko, Tunesië en de Verenigde Staten.

De verzameling bestaat uit marmeren en bronzen beelden, terracotta figuurtjes, gouden juwelen en bewerkte camee’s, bijzondere munten en een collectie glaswerk.

Het is bekend dat Pergamon, het moderne Bergama, zijn hoogtepunt bereikte onder het bewind van de Attaliden Dynastie die ruim honderd jaar over grote delen van Klein-Azië regeerde, tot het Rijk van Pergamon bij Rome gevoegd werd in 133 BC.

De tentoonstelling loopt nog tot 17 juli 2016.

De geschiedenis van Sicilië in het British Museum

De tentoonstelling “Sicily culture and conquest” is een unieke gelegenheid om meer te weten te komen over Sicilië, een eiland dat eeuwenlang op het kruispunt van veel beschavingen ligt.

In de oudheid was een aanleghaven en zeker een kolonie een grote troef in het handelsverkeer in en rond de Middellandse Zee. Sicilië is bovendien het grootste eiland in de Mare Nostrum, waar de eeuwen door om gevochten werd. 

Eerst waren het de Griekse kolonisten die zich hier vestigden, maar al gauw kwamen de Carthagenen opdagen die maar op een boogschut afstand, in het huidige Tunesië, woonden en de vruchtbare grond wilden uitbuiten. Met de opkomst van Rome kwam het onvermijdelijk tot een confrontatie met Carthago die in drie Punische Oorlogen uitgevochten werd en uiteindelijk door de Romeinen gewonnen werd. Natuurlijk namen de Byzantijnen de scepter over.

Met de opkomst van Islam landden de Arabieren op het eiland en plantten hier de eerste citroen- en sinaasappelbomen. De Noormannen uit Frankrijk rukten op hun beurt op en bouwden hier hun kathedralen met de schitterende mozaïeken zoals die in Monreale en Palermo die wel in alle reisgidsen pronken. De Spanjaarden, t.t.z. Aragon heerste ook een tijd over het eiland en zij pakten uit met wat later beroemd zou worden als de Siciliaanse Barok.

Hierna volgden dan nog heersers uit het Huis van Savoy, de Oostenrijkse Habsburgers en de Spaanse Bourbons tot het eiland uiteindelijk onder Garibaldi bij het inmiddels eengeworden Italië werd ingelijfd.

Al die bezettingen en overheersingen hebben uiteraard hun sporen achtergelaten, niet alleen in de cultuur van de eilandbewoners maar ook in hun dagelijkse leef- en eetgewoontes.

Deze tentoonstelling die tot 14 augustus 2016 loopt, is zeker een aanrader voor wie toch iets meer wil weten over dit overigens fascinerende eiland. 

Uitgelicht: De Palmyrese schone

De afbeelding van de knappe koningin Zenobia is bekend genoeg, en als je zo door de verschillende musea loopt lijkt het wel of zij overal staat. Dat is dus niet zo, al zijn het meestal wel dames van rang en stand natuurlijk die in soortgelijke gewaden gehuld zijn, want arme mensen hadden geen geld om een beeltenis van zichzelf en hun dierbaren op hun graf te zetten.

In Syrië zien we zulke beelden dus wel, bv in het nu beschadigde Museum van Palmyra, de dame alleen of met haar echtgenoot of samen met andere familieleden. 

  

Aangezien Syrië eeuwenlang deel uitmaakte van het Ottomaanse Rijk is het dus niet te verwonderen dat we ook Palmyrese schonen in het Archeologisch Museum van Istanbul tegenkomen.

Dichterbij huis staan er een paar voorname voorbeelden in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden 

     

en ook in het Römisch-Germanisches Museum in Keulen staat er minstens eentje. 

Er zijn vast nog andere Palmyrese schonen te bewonderen, en als je er eentje gezien hebt, herken je ze in één oogopslag. Blijven kijken dus!

Het Reza Abassi Museum in Teheran, Iran

De naam van dit museum verraad weinig of niets over zijn collectie, maar bij nader inzien is het één grote pronk van gebruiksvoorwerpen die gevonden zijn sinds het tweede millennium v.C. tot het einde van de 7^de eeuw n.C.

Voor mij is vooral de derde verdieping van belang (de tweede is gevuld met islamitische kunst) waar allerlei aarden gebruiksvoorwerpen wedijveren met gouden en zilveren stukken, voornamelijk uit de periode van de Sassanieden.

We zien hier een uiteenlopende verzameling bronzen paardenbitten en schalen uit de 8^ste-7^de eeuw v.C. Verder gouden Rhytons van de Meden uit de 7^de-6^de eeuw v.C. en van de Perzen uit de 5^de-4^de eeuw v.C. Verder vinden we hier typisch gouden Achaemeniden armbanden, bekers, amforen en een rijk assortiment versierselen allerhande.

Opvallend is bij voorbeeld het vrouwenhoofd uit het Seleuciden-Parthische tijdperk (2^de eeuw v.C.-3^de eeuw n.C.) evenals twee schitterende Parthische kettingen, eentje met fijne kraaltjes die gedateerd wordt tussen de 2^de eeuw v.C. en de 3^de eeuw n.C. en de andere uit de 2^de eeuw n.C. die absoluut modern aandoet!

Dit spreekt mij trouwens ook meer aan dan het Nationaal Museum waar meer beelden, zuilen en reliëfs ondergebracht zijn.

[Klik hier voor meer foto's van het Reza Abassi Museum]

Uitgelicht: de antieke stormram

Hoe een antiek stormram er uit ziet weten we voornamelijk van afbeeldingen zoals die van de Nike van Samothrake en de Nike van Cyrene die de golven en elementen trotseren staande op een scheepsram dat gemonteerd was op de boeg van het schip.

Tot voor kort waren er maar een viertal van zulke massieve rammen bekend, verspreid over musea in Israel, Duitsland en Sicilië. Maar de onderwaterarcheologie is duidelijk in opmars en zo heeft men in de wateren van de Egadi eilanden ten westen van Sicilië een aantal stormrammen opgedoken.

Hierbij dient vermeld te worden dat hier geschiedenis geschreven werd want dit is de plek waar op 10 maart 241 v.C. de Romeinen en de Carthagers elkaar te lijf gingen, de Romeinen met “slechts” 300 schepen tegen de 700 schepen tellende vloot van Carthago. Tegen alle verwachting in, wonnen de Romeinen deze slag en hiermee kwam dan ook een einde aan de Eerste Punische Oorlog.

Opvallend is dat hier bij Egadi elf van zulke stormrammen gevonden en geborgen zijn. Elk ram weegt maar liefst 125 kilo en zat oorspronkelijk vastgeklonken op de boeg van de triremen en quinqueremen, schepen met resp. drie en vijf rijen roeiers. Het hout van de schepen is met de jaren vergaan maar de rammen hebben het overleefd.

Het opwindende nieuws is dat er momenteel drie van zulke stormrammen te zien zijn op de tentoonstelling Sicilië en de Zee in het Allard Pierson Museum in Amsterdam. Twee rammen zijn duidelijk Romeins, de ene zelfs versierd met een bronzen Nike, de godin van de overwinning en de andere met de afbeelding van een bronzen zg. Montefortino-helm met drie pluimen die gewoonlijk door huurlingen gedragen werd. Onder de afbeelding van Nike staan bovendien de namen van Marcus Publicius en Gaius Papirius vermeld, vermoedelijk twee vooraanstaande Romeinen en onder de helm op de andere ram is de naam Lucius Quinctius ingekerfd.

Bijzonder is ook dat in de eerste scheepsram de spijkers ook nog aanwezig zijn.

De grote verrassing is echter dat men ook één Carthageens ram gevonden heeft, het enige dat tot nu toe opgedoken is.

Dit toont geen extra versiering, maar wel een inscriptie gericht aan de god Baal waarvan ik alleen de Engelse vertaling genoteerd blijk te hebben: Let this ram be aimed at the ship: with the wrath of Baal who allows the target to be reached, let this go and strike the garnished shields in its center. Deze ram is duidelijk beschadigd (rechter benedenhoek) en dit zou er op wijzen dat in het vuur van het gevecht de ene ram tegen de andere gebotst is. Geweldig toch dat zoiets na 2.500 jaar af te lezen is!

[Klik hier om alle foto’s van Sicilië en de Zee te zien]

Binnenkort een virtueel museum

Naar aanleiding van de recente opgravingen in Kibyra werd een project gestart om de gevonden voorwerpen te digitaliseren dankzij lazer technologie. Kibyra is vooral bekend als stad van de gladiatoren, in de buurt van het moderne Gölhisar.

[Picture from the Hurriyet Daily News]

Kibyra ligt bovendien niet ver van het beter bekende Sagalassos en het is dan ook niet verwonderlijk dat de vondsten in hetzelfde naburige museum van Burdur zijn ondergebracht. De ruimte daar is echter te klein en de meeste stukken lopen dus het risico om ergens in de opslagruimtes te verdwijnen.

Het voornaamste doel van deze lazer techniek is bedoeld om een breder publiek in de gelegenheid te stellen om deze vondsten (dus ook die uit latere opgravingen) “tentoon” te stellen voor het internetpubliek.

Het beoogde virtuele museum zou over twee maanden klaar zijn en zou in parallel met de stukken die in het museum van Burdur staan beschikbaar worden voor het grotere publiek. Bijzonder is bovendien dat niet alleen de gevonden voorwerpen stuk voor stuk gescand worden maar dat ook het stadion, de Agora en de Bouleuterion van het antiek Kibyra gescand worden. Archeologen en liefhebbers zullen zich op deze manier dus een heel volledig beeld kunnen vormen.

Deze techniek is reeds bekend in de industriële sector, bouwbedrijven en restauratie projecten, maar voor de archeologie is dit een primeur.

De volgende stap zou een driedimensionale print van de opgegraven voorwerpen kunnen zijn. Moderne technologie staat echt voor niets. Ik ben benieuwd

Een kijkje in het nieuwe Acropolis Museum

Eindelijk heb ik zelf een kijkje kunnen nemen in het nieuwe Acropolis Museum in Athene – echt de moeite waard.

Natuurlijk draait alles rond de friezen en reliëfs van het Parthenon die hier een veilig onderdak gevonden hebben, maar dat geldt ook voor reliëfs uit het tempeltje van Niké dat nu bijna helemaal gerestaureerd is, en voor de Kariatiden van het Ereichteion.

Veel stukken, zoals de friezen van het Parthenon die nu ongeveer op ooghoogte staan kun je nu uiteindelijk veel beter zien dan voorheen boven de tien meterhoge zuilen en in het fronton. De mankerende panelen, en dat zijn er toch heel wat, zijn vervangen door blekere copies. De originele friezen staan grotendeels in het British Museum in Londen en ook een paar in het Louvre in Parijs. Maar hier is dus het hele verhaal echt wel duidelijk af te lezen.

Het museum is modern van opzet, met heel veel glazen buitenwanden die een zee van licht binnenlaten. Van hier binnen (en buiten van op het terras waar je kunt verpozen voor een koffie of een verfrissing) heb je trouwens mooi zicht op de Acropolis zelf.

In de afdeling archaïsche kunst mag niet gefotografeerd worden. Dat is jammer, zeker omdat daar ook een aantal koré’s en kourossen staan samen met een kopie die helemaal ingekleurd is zoals het origineel er ooit uit heeft moeten zien. Wel heel erg bijzonder om zoiets te zien natuurlijk.

Hier staat ook het overbekende trireem reliëf tentoon dat al in de 5^de eeuw v.C. gemaakt werd. En natuurlijk het hoofd van de jeugdige Alexander dat op de Kerameikos (begraafplaats) van Athene gevonden werd, waarschijnlijk gemaakt door Leochares tussen 340 en 330 v.C. Er is ook een aparte kamer ingericht voor de vondsten uit het heiligdom geweid aan de Grote Goden in Samothrace met interessante toewijdinginscripties van Arsinoe III, dus zus van de beroemde Cleopatra, maar ook van Alexander IV (zoon van Alexander de Grote) en Philippus III Arrhideus (de achterlijke halfbroer van Alexander de Grote) die beiden na de dood van Alexander de Grote in naam tot koning gepromoveerd werden zonder ooit zelf te regeren.

Het entreekaartje is trouwens gecombineerd met dat van de Acropolis zelf.

[Klik hier om alle foto's van het Nieuwe Acropolis Museum te bekijken]