Uitgelicht: een beeld van Hygieia

De godin Hygieia, verschijnt meestal in de schaduw van haar illustere vader, Asklepios, god van de geneeskunde. Hygieia waakte over de gezondheid van de mensen en werd vanaf de 7^de of 6^de eeuw v.C. al vereerd. 

In het Nationaal Archeologisch Museum van Athene staat een serie schitterende beelden afkomstig van het fronton van de tempel van Asklepios in Epidaurus, waaronder dat van Hygieia. Ondanks de zware beschadigingen is het nog te zien dat ze zich voorover buigt om een slang bij haar linker been te voeden. De slang is uiteraard het bekende symbool van Asklepios en Hygieia zelf. Het beeld is gemaakt van Pentelisch marmer en dateert uit 380-370 v.C. 

We zouden er zo aan voorbij lopen maar het is de moeite om zich even om te draaien om haar uiterst sierlijke drapering aan de achterkant te bekijken. Schitterend gewoon! 

Maar ja, het wordt dan ook toegeschreven aan de beeldhouwer Timotheos, die volgens de overlevering samen met Skopas aan het Mausoleum van Halicarnassus gewerkt heeft.

Beeld van een Parthische edelman

Hoe uniek kan een vondst wel zijn? Dit meer dan levensgrote beeld van een Parthische man is in 1931 in stukken opgegraven bij een heiligdom in Shemi. 

Gezien zijn postuur en voorkomen wordt hij doorsnee beschreven als “Prins van Shemi” en dat is niet overdreven. Hij is een van de pronkstukken van het Nationaal Museum van Iran in Teheran en verlaat het land eigenlijk nooit. Voor de Alexander-tentoonstelling in Mannheim (Duitsland) en de bijzondere tentoonstelling van Iranese kunst in Assen (Nederland) werd een kopie getoond. 

Weinig is bekend over de Parthische kunst maar de voorbeelden die opgegraven zijn bewijzen dat de Parthen een hoge cultuur hadden. Het is moeilijk om deze edelman precies te dateren. 

Het Parthische Rijk ontstond rond 250 v.C, toen het zich losmaakte van de Seleuciden die zich een groot deel van Alexanders imperium in oosten hadden toegeëigend. Hun bloei hadden zij te danken aan het feit dat ze de Zijderoute naar China volledig controleerden. 

Na 500 jaar, in 224 n.C. viel het Parthische Rijk in handen van de oprukkende Sassaniden.

Uitgelicht: De everzwijnhelm

Om meer precies te zijn, een helm die gemaakt is van everzwijn slagtanden. Tja, hoe creatief of hoe inventief kun je zijn? 

Het is een voorwerp dat duidelijk uitblinkt te midden van de bijzondere collectie Myceense kunst in het Nationaal Archeologisch Museum van Athene. 

Dit exemplaar dateert uit de 14^de eeuw v.C. Een paar vroegere helmen zijn op Kreta en Santorini gevonden en staan op overgebleven fresco’s afgebeeld. Op Cyprus en Sardinië zijn dan weer ivoren beeldjes gevonden van krijgers die een everzwijnhelm dragen. Op een papyrus uit Amarna in het Egypte van rond 1450 v.C, staan ook Myceense huursoldaten met een dergelijke helm afgebeeld. In het Hettitische Hattusa is dan weer een stukje aardewerk gevonden met daarop Myceense krijgers die getooid zijn met een helm in zigzaglijnen die als everzwijntanden gezien kunnen worden. De meest recente exemplaren worden teruggeleid tot rond 1150 v.C. 

Deze helmen zijn echte kunstwerken waarbij de slagtanden in rijen alternatief naar rechts of naar rechts georiënteerd werden. Daarna werden ze met zilverdraad aan elkaar gebonden en op een lederen onderlaag vastgemaakt. Het leder werd dan met vilt opgevuld om het hoofd verder te beschermen en het geheel comfortabel te maken voor de drager. 

Homerus beschrijft de everzwijnhelm in zijn Ilias wanneer Odysseus zich klaarmaakt voor een nachtelijke aanval op de Trojanen. 

De slagtanden van een everzwijn waren een waardevolle bezitting en duidden op een hoge sociale status van de eigenaar.

Een keur aan virtuele museumbezoeken in Turkije

Aangezien het einde van de Corona beperkingen nog niet in zicht is, moeten we het van de virtuele museumbezoeken hebben. 

Turkije doet nu ook mee en pakt uit met een aantal bekende en minder bekende archeologische musea via een nieuw portaal Sanal Muze. Hier bevinden zich tevens een aantal links naar opmerkelijke archeologische sites. Als musea komen de volgende zeker in aanmerking: 

Ankara – Het Museum van de Anatolische Beschaving

Opmerkelijk is bv een 8.000 jaar oude zittende godin uit Catalhöyük uit het Neolithicum, schatten uit de Koninklijke graven van Alacahöyük (Bronstijd), schitterende beelden en reliëfs uit de tijd van de Hittieten en een ongelooflijk mooi ingelegde houten tafel uit Gordion, de hoofdstad van Frygia. 

Antakya – Archeologisch Museum

In dit museum is de grootste collectie mozaïeken ondergebracht uit de Romeinse en de Byzantijnse tijd. De meeste zijn afkomstig uit het oude Antiochië zoals dat van Ariadne die op Naxos is achtergelaten. Uit Daphne stamt het grote mozaïek uit de 5^de eeuw waarin de allegorische figuur van Megalopsyche staat uitgebeeld omringd door dagelijkse taferelen. Er is ook een bijzondere verzameling voorwerpen uit de Neo-Hittitische periode te bewonderen en een schitterende marmeren sarcofaag uit 265-270. 

Antalya - Archeologisch Museum

Dit museum is een absolute topper! Het bezit een uitgebreide collectie Romeinse beelden uit de 2^de en 3^de eeuw afkomstig uit belangrijke opgravingen in de regio. Perge bekleedt een prominente plaats en vult op zich al een aantal zalen. 

Adana – Archeologisch Museum

Dit wordt, vreemd genoeg, geroemd als zijnde het grootste museum van Turkije? En toch komen er maar weinig toeristen zover. Hier zijn de vondsten uit Cilicië ondergebracht, een regio die bezet werd door de Hittieten, Assyriërs, Grieken, Romeinen, Armeniërs, Seljukken en de Ottomanen. 

Zeugma – Mozaïek Museum van Gaziantep

De Romeinse garnizoensstad Zeugma is nu grotendeels onder water verdwenen nav de bouw van de zoveelste dam op de Tigris Rivier.  Wat gered kon worden is in het museum van Gaziantep ondergebracht. Een van de meest sprekende mozaïeken is dat van het zg Zigeunermeisje dat de Mona Lisa van de mozaïeken genoemd wordt. Verder zijn er veel mythologische figuren, goden en godinnen uitgebeeld. 

Een virtueel bezoek van al deze pracht en praal is zeker aan te bevelen!

Het oude centrum van Athene

Het is intussen wel algemeen bekend dat het Nieuwe Acropolis Museum in Athene gebouwd is over de resten van de oude stad. Maar het bijzondere is dat deze resten niet begraven zijn maar zichtbaar blijven omdat het nieuwe museum op palen gebouwd is.

Sinds 2017 is ook dit gedeelte van de geschiedenis van Athene toegankelijk voor het publiek. Het geeft een goed idee van het dagelijkse leven van de Atheners in de oudheid.

Klik op deze link om het hele gebeuren stap voor stap te volgen.

Het Acropolis Museum heeft deze video samengesteld waarin duidelijk te volgen is hoe de opgravingen verliepen, door weer en wind, jaar in en uit, om te komen tot het resultaat dat we vandaag de dag kunnen bewonderen.

Veel kijkplezier!

Het Antiquarium van Pompei opengesteld voor het publiek

Het Antiquarium, het museum dat op de site van Pompei staat, opent na 40 jaar eindelijk weer zijn deuren.

Fresco van Venus staande op een vierspan van olifanten, 1ste eeuw n.C., Archeologisch Park van Pompei

Het werd al opgericht in 1873, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog werd een hele zaal weggebombardeerd. Gelukkig kon het museum in 1948 weer geopend worden voor het publiek maar de zware aardbeving van 1980 leidde tot een nieuwe sluiting.

Pas in 2016 ging het museum eindelijk weer open, maar dan alleen voor bepaalde tijdelijke tentoonstelling. 

Nu is het eindelijk helemaal opengesteld en dankzij de foto’s van het Smithsonian Museum kunnen we ons een idee vormen van de prachtige voorwerpen die ons te wachten staan!

[Meer foto's zijn te bekijken in het artikel van Smithsonian Museum]

Uitgelicht: Lijkbaar

Een heel vreemd voorwerp, deze terracotta lijkbaar uit de 7de eeuw v.C. en toch nog zo actueel! Hij werd in 1936-37 ontdekt tijdens opgravingen van een tumulus graf in Anagyrous, niet ver van Athene. Thans staat hij bijna onopvallend in het Nationaal Archeologisch Museum van Athene.

Deze lijkwagen met de stoffelijke resten is afgedekt met een doek dat rijkelijk geborduurd is met paardenmotieven. Opvallend zijn de - waarschijnlijk verzwaarde - kwasten op de hoeken die er voor moeten zorgen dat het dek niet opwaait.

Rondom staan vier vrouwen afgebeeld en bovenop het versierde afdekkleed zit een kind met gestrekte armen, een uitdrukking van jammer. De paarden die deze lijkbaar trokken zijn niet teruggevonden, alleen een man te paard die blijkbaar deel uitmaakte van de begrafenisstoet.

Wat een uitzonderlijk stuk geschiedenis!

Vandalisme in het Pergamon Museum, Berlijn

We kennen intussen genoeg beelden van kunstwerken die vernield of onherroepelijk verminkt worden, maar tot nu toe gebeurde dit in het Verre en Nabije Oosten. Het is niet te geloven dat vandalen nu ook aan onze voordeur toeslaan.

[Foto van Archaeology News Network]

Uit de laatste berichten blijkt dat onbekenden aan de slag gegaan zijn in verschillende musea op het Museum Eiland in hartje Berlijn. Zo zijn er in het Pergamon Museum een zestigtal Egyptische beeldhouwwerken en sarcofagen met een olieachtig vloeistof bespoten.

Waarschijnlijk is dit op 3 oktober gebeurd, de Dag van de Duitse Eenheid, tijdens de bezoekuren nog wel. Het onderzoek is nog in volle gang, maar de bewakingsbeelden hebben nog geen duidelijkheid gegeven over de mogelijke daders. Er waren op die dag 3.000 bezoekers aanwezig

De restauratie is een complexe operatie omdat deze kleurloze olieachtige stof op verschillende steensoorten is aangetroffen. Het is niet zomaar een olievlek die men kan wegvegen.

Zoals steeds in dergelijke situaties, blijft het vragen oproepen over het gebrek aan respect voor kunst en kustwerken die deel uitmaken van ons erfgoed en onze geschiedenis. Hebben we dan echt niets geleerd sinds de Vandalen over Europa uitzwermden en een pad van totale verwoesting achterlieten?

Uitgelicht: Een symfonieorkest in de oudheid?

Het idee ontstond tijdens mijn bezoek aan een speciale tentoonstelling over muziek en muziekinstrumenten die gehouden werd in het Museum van Louvre-Lens.

Natuurlijk heb ik me lopen vergapen aan de hoeveelheid muziekinstrumenten of delen daarvan die honderden en soms zelfs duizenden jaren oud zijn. Opvallend ook dat er in werkelijkheid niet zo heel veel veranderd is. Er bestonden al vroeg trommels en sistra (een soort rammelaars), luiten en lieren, en uiteraard een ruime keus aan allerlei blaasinstrumenten of mondstukken daarvan.

Deze luit uit Egypte en daterend uit 664 – 332 v.C is gemaakt van hout en huiden en is een heel herkenbaar voorbeeld.

En wat denkt U van deze bronzen cornu, ttz. een soort bronzen trompet, die in de 1^ste eeuw in Pompei gevonden is? Een bekend plaatje van marcherende Romeinen nietwaar?

In een zaal met allerlei kleine beelden en voorwerpen, meestal uit terracotta gemaakt, vond ik dit leuke groepje dat me meteen deed denken aan een symfonieorkest. De figuurtjes bespelen een hele verscheidenheid aan instrumenten zoals tamboerijnen, cimbalen, timpanen, luiten, dubbele hobo’s, de Pan fluit, lieren en klappers. Ze zijn afkomstig uit heel uiteenlopende landen, zoals Cyprus, Israel, Iran, Irak of Syrië. De oudste instrumenten dateren ruwweg uit 2000 v.C en de meest recente uit 300 n.C.

Daar zit met recht muziek in!

Het Getty Museum, virtueel

Het is niet anders, een museumbezoek is tegenwoordig bij voorkeur virtueel. Het hangt natuurlijk af van het land en het museum zelf, maar niets zal meer zo zijn als vroeger.

Daarentegen biedt een virtueel bezoek soms onverwachte voordelen. We kunnen de stukken in close-up bewonderen en hebben ze bovendien helemaal voor ons alleen want niemand loopt voor onze voeten.

Het Getty Museum in Californië pakt regelmatig uit door bepaalde stukken onder de loep te nemen. Hun laatste selectie behandelt een opvallend onderwerp, nl. de kunst van de illustraties in de Thora, de Bijbel en de Koran (The Art of Three Faiths: Torah, Bible, Qu'ran). Opvallend in deze middeleeuwse geschriften is de kunst van de micrografie. Dit zijn marginale notities in kleine lettertjes die door de schrijver/kopiist worden toegevoegd en op zich een tekening vormen.

Een heel eigen manier om van de schoonheid te genieten of niet?