Het Allard Pierson Museum (Archeologisch Museum van de Universiteit van Amsterdam) kende ik alleen van naam, maar ik was er nooit binnen geweest – tot nu dan ter gelegenheid van de tentoonstelling Alexanders Erfenis – Grieken in Egypte. De bedoeling is om parallel met het gebeuren in het Hermitage Museum een idee te geven van de invloed van Alexander in Egypte, in het bijzonder in Alexandrië.
Aan de ingang word ik meteen verwelkomd door een grote buste van Alexander, typisch Romeins van uitvoering en dat is niet te verwonderen aangezien dit een kopie is van een beeld uit de 1ste eeuw v.C. dat in het Museo Capitolino in Rome staat.
Net als in het Hermitage Museum wordt de tentoonstelling afgesloten met verwijzingen naar wat als niet-historische verhalen bestempeld wordt. Al in de 3de eeuw v.C. ontstond de eerste versie van de Alexander Roman, die in de loop der tijden en zeker in de middeleeuwen gespekt werd met meer fictie dan werkelijkheid. In de Koran, maar ook in Perzische en Indiase literatuur wordt over Alexander beschreven als held of verwoester, al naar gelang de voor ingenomenheid van de auteur.
In de eerste ruimte hangt een grote gekleurde kaart van het gebied dat Alexander veroverd heeft met daaronder beelden van mensen die een duidelijke stempel op zijn leven hebben gedrukt: Homerus (Alexander sliep met een kopie van de Ilias onder zijn hoofdkussen), Aristoteles (de filosoof die de jonge prins heeft onderwezen), Philippos (Alexanders vader), Demosthenes (de redenaar en politicus die de bevolking van Athene steeds zat op te hitsen tegen Philippos en tegen Alexander) en tenslotte de kop van een Perzische krijger. Een waardig ontvangstcomité. Ook opvallend is uiteraard de gipsen kopie van de zg. Azara Hermes van Alexander uit het Louvre, een werk van de hand van Lysippos uit 330 v.C. Knap hoor!
De volgende zaal is dan weer gewijd aan de periode Van Koning tot God, met Alexanders aankomst in Egypte waar hij als zoon van Amon-Zeus wordt ingehaald. Opvallend vind ik de muntstukken waarop Alexander met de ramshorens staat afgebeeld (de zg. munt van Lysimachos) en die van Ptolemeus I Soter, Alexanders generaal die na zijn dood over Egypte regeerde. Verder is deze collectie aangevuld met terracotta beeldjes waarop duidelijk de samensmelting van Griekse en Egyptische elementen naar voren komt. Tussen de wapenuitrustingen pronkt heel opvallend een kalkstenen mal voor een schildbekleding gemaakt voor het leger van Ptolemeus dat typisch Macedonische elementen vertoont: de centrale Medusakop, omringd door concentrische cirkels rond Macedonische sterren. Het leer werd namelijk in deze vorm geklopt voordat het over het eigenlijke schild getrokken werd (330 v.C. uit Egypte). Ook staan er een aantal mallen voor het vervaardigen van helmen in verschillende modellen. Eigenlijk had ik geen idee hoe zo een helm of een schild gemaakt werd, tot nu toe dan.
Het traject loopt verder door een smalle gang waar foto’s hangen van plaatsen en landschappen waar Alexander langs en doorgetrokken is, met daaronder een doorlopende kilometerteller. Een zeer visuele en indrukwekkende manier om deze 35.000 kilometerlange tocht te illustreren.
In de volgende zaal wordt onder het motto Van Prins tot Koning, met een aantal kleine terracotta, bronzen en zilveren beeldjes een beeld gegeven van Alexanders omgeving en van de dingen die hij geweten moet hebben voor hij op zijn veldtochten vertrok. Het zijn geen grote oeuvres of bijzonder verfijnde voorwerpen die ik te zien krijg, maar op zich wel heel typerend en heel toepasselijk gekozen uit de eigen collectie van het museum.
Hier staat ook een bijna 6 cm hoge kopje van aardewerk dat op het affiche van de tentoonstelling te zien is en sterk aan Alexander de Grote doet denken, maar in feite Ptolemeus voorstelt afgebeeld als de god Dionysus, een directe link naar de goddelijke voorvader van Alexander uit de 3de eeuw v.C.
De intieme tentoonstelling eindigt met de aspecten van Alexanders erfenis die vallen onder de noemer Van God tot Legende. Alexander mag dan Alexandrië wel gesticht hebben, maar het was Ptolemeus die de stad daadwerkelijk bouwde. Hij en zijn opvolgers hebben hun best gedaan om de integratie van de Macedoniërs/Grieken met de plaatselijke bevolking te bevorderen maar dit procedé verliep maar uiterst moeizaam. Zelfs de versmelting van Egyptische goden met bekende Griekse tegenhangers kwam maar traag op gang, al werd er met de goden Serapis en Harpokrates enige vooruitgang geboekt. Getuige de verschillende beeldjes van beide goden die in Egypte zijn teruggevonden. Zelf vind ik dit al een aftakelende periode waar de mensgoden veelal als gedrongen figuren uitgebeeld worden en de hellenistische invloed maar moeilijk te herkennen valt.
Maar zoals altijd zijn er uitzonderingen, zoals blijkt uit de eigenaardige dubbele zegelring uit de 1ste eeuw v.C. die teruggevonden is. Hierop zijn naast elkaar de Egyptische Isis en de Griekse Afrodite afgebeeld waaruit blijkt dat de eigenaar afwisselend met de ene of de andere kant “signeerde” al naargelang met wie hij zaken deed. Toch wel origineel hoor!
Alexander de Grote blijft nu eenmaal tot ieders verbeelding spreken, bij de één wat meer dan bij de ander. Hij is en blijft de onsterfelijke Alexander.
Wie zich hierna nog verder wil onderdompelen in de oudheid kan in het Allard Pierson Museum ook nog even boven in de vaste collectie een kijkje gaan nemen. Daar staat een keur van objecten met duidelijke uitleg, heel zorgvuldig uitgestald, die echt de moeite van het bekijken waard zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten