25 maart 2014

NAUTILUS tentoonstelling met Alexander als klapstuk!


Tot 25 april 2014 loopt deze bijzondere NAUTILUS tentoonstelling nog in de BOZAR in Brussel. De titel verwijst naar de nauwe banden die Griekenland onderhield en nog onderhoudt met de Middellandse Zee – een zeer begrijpelijke relatie en dus voldoende reden om een kijkje te gaan nemen. Er zijn “maar” een honderdtal voorwerpen te zien maar die zijn wel voor de gelegenheid bij elkaar gebracht en sommige voorwerpen hebben ook voor het eerst hun thuismuseum verlaten.

Het is niet verwonderlijk dat er om te beginnen beeldjes en potscherven uit de Cycladen te zien zijn die uit rond 3.000 v.C. dateren. Hierna volgen vazen, schalen, tekeningen, reliëfs en kleine bronzen stukken uit de Minoische en Myceense periode. Eén van de pronkstukken is zeker de levensgrote muurschildering van een visser uit 1600-1500 v.C. die voor de gelegenheid uit het Archeologisch Museum van Thera overgekomen is. In de Myceense periode passen de twee schitterende gouden drinkbekers met krulfiguren die in een graf gevonden zijn en in het Archeologisch Museum van Pylos thuishoren. Van de ene knusse ruimte naar de volgende komt de bezoeker langs Griekse voorwerpen uit de archaïsche, klassieke en Hellenistische periode – meer in mijn straatje natuurlijk. Ik bewonder een paar theatermaskers, een aantal reliëfs uit kleine maar niet minder interessante musea, en zelfs een sierlijk bronzen beeldje van een jonge die op de rug van een dolfijn meerijdt en uit het Acropolis Museum van Athene komt.

Maar dan ineens sta ik als aan de grond genageld, want ik kijk Alexander de Grote pal in zijn gezicht! Nee maar, wat doet hij hier? Op deze vraag krijg ik geen antwoord, maar ik herken natuurlijk meteen het hoofd van de jonge Alexander uit het Museum van Pella dat dus bij mijn laatste bezoek niet aanwezig was. Nou, mijn dag kan niet meer stuk natuurlijk, en mijn museumbezoek dus ook niet. Hier liggen ook een aantal munten waaronder een zilveren tetradrachme van Alexander, een gouden stater ook met de beeltenis van Alexander en daarnaast een gouden stater met het profiel van Ptolemeus I Soter.

In de laatste expositieruimte zijn drie schitterende bronzen beelden te zien, waarschijnlijk uit zee opgevist. Daterend uit de tweede eeuw van onze jaartelling zien we achtereenvolgend het beeld van een onbekende man, a prachtig hoofd van een man met ingelegde ogen die een Macedonische kausia draagt, en de voorste helft van een levensgrote dolfijn.

Tussen de antieke stukken door staan ook moderne oeuvres, in mijn ogen nietszeggende voorwerpen die bovendien niets toevoegen aan de tentoonstelling. Alleen de foto’s van de zeezichten geven een vleugje van Griekenland weer, toen en nu – de Middellandse Zee blijft tenslotte wat hij was.

7 maart 2014

De Etrusken en de Middellandse Zee, de stad Cerveteri

In het nieuwe Museum van Louvre-Lens loopt nog een paar dagen een zeer zorgvuldig gepresenteerde tentoonstelling over de Etruskische beschaving. Hierna verhuist hij naar Rome waar hij van 14 april tot en met 20 juli 2014 te zien is het Palazzo delle Esposizioni.

De stukken staan duidelijk en overzichtelijk opgesteld met uitleg in het Frans, Engels en zelfs in het Nederlands! De hele tentoonstelling is eigenlijk gecentreerd rond één van de grootste metropolen die de Etrusken kenden, namelijk Cerveteri. De reden hiervoor is simpelweg dat dit de enige stad is die sinds zijn ontstaan in de 12de-9de eeuw v.C. continu bewoond geweest is tot hij opging in het Romeinse Rijk aan het begin van onze jaartelling.

Men is hier chronologisch te werk gegaan met grote overzichtskaarten (waar ik graag een jaartal bij gelezen had) en duidelijke uitleg over de evolutie van Cerveteri, voornamelijk aan de hand van grafvondsten in de vele necropolen. Verder wordt de stads politieke organisatie, de verhouding met het oostelijk Middellandse Zeegebied, Griekenland en Rome uit de doeken gedaan, dat alles gestaafd door een aantal bijzondere voorwerpen.

Natuurlijk zijn er de blikvangers zoals een bronzen paardenbit uit de 8ste eeuw v.C., of de grote drinkschaal met op de rand een versiering van roeiende schepen die, als de schaal met wijn gevuld is, lijken te drijven op een zee van wijn. Ik sta ook even stil bij een aller-schattigst parfumflesje in de vorm van een krijger met helm (600-590 v.C.) dat kunstig beschilderd is. Ook staan er een aantal Kraters of Dinos waarin de wijn met water vermengd werd, allen bijzonder van grootte en beschildering, en er is er zelfs eentje bij met deksel. Veel vazen, schalen, potten, schenkkannen en drinkbekers allemaal van aardewerk staan in de verschillende vitrines opgesteld en geven een duidelijk beeld van hun respectievelijke functie. Ik kijk mijn ogen uit op de kleurrijke antefixen, decorelementen langs de dakpannen van tempels uit de 6de-4de eeuw v.C. met goden- en heldentaferelen, sprekende gezichten van vrouwen en silenen, en anderen. Het schitterend beschilderde hoofd van een terracotta Heracles (5de-4de eeuw v.C.) staat terecht op een eigen voetstuk. Onwillekeurig blijf ik ook verbijsterd staan bij het witte terracotta hoofd van de godin Leucothea met sprekende ogen en wapperende haren uit het midden van 4de eeuw v.C. – zo echt!

Opvallend zijn bepaald de muurpanelen, ook van beschilderd aardewerk die eens de wanden versierden van het huis van een magistraat en daarna op maat gezaagd zijn om in zijn graftombe te passen, daterend uit het einde van de 6de eeuw v.C.

De Griekse invloed is overduidelijk alom aanwezig in al deze stukken, maar ik ben uiterst verwonderd om drie beschreven goudbladen te zien met daarop inscripties in het Etruskisch met overeenkomstige tekst in het Punisch, de taal van Carthago, en dus het bewijs is van de nauwe banden die Cerveteri met die stad onderhield aan het einde van de 6de eeuw v.C. De drie panelen waren waarschijnlijk aan de ingang van een tempel genageld die gebouwd werd in opdracht van Thefarie Velianas. Hieruit blijkt dat de Etruskische godin Uni gelijkgesteld werd met de Punische godin Astarte.



Het absolute toppunt is het blije Etruskische echtpaar dat in terracotta bovenop hun dito sarcofaag zit alsof ze de mensen, ons de bezoekers, ontvangen. Het ziet er puntje gaaf uit ofschoon het dateert uit 530-520 v.C. - niet te geloven. Ik vind het wel vreemd dat hij barrevoets aanligt terwijl zijn echtgenote schoenen met veters draagt – een leuk detail, in elk geval.


Eigenlijk valt de Romeinse overheersing in het niet na al deze prachtige stukken. Ik loop trouwens toch niet weg van die Romeinse kunst – toch altijd gekopieerd van de perfectie van de Grieken.